۲۴ ساعت

یادی از شاعر صاحب دل زنده یاد استاد گل آقا بیرنگ .

تاریخ نشر: سه شنبه ۲۲ حوت (اسفند) ۱۴۰۲ خورشیدی – ۱۲ مارچ ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا

یادی از شاعر صاحب دل زنده یاد استاد گل آقا بیرنگ

قیوم بشیر هروی

۱۲مارچ ۲۰۲۴ میلادی

ملبورن – آسترالیا

 

یکی از فرزانگان شیرین کلام ، صاحب دل و سخنور فرهنگسرای غنی سرزمین ما زنده استاد یاد گل آقا بیرنگ می باشد.

او در سال ۱۳۱۱ خورشیدی در یک خانواده متدین در قره باغ  دیده بجهان گشود.

دوران ابتدائی را در مکتب قره باغ سپری نمود و سپس برای تحصیلات عالی به کابل آمد و شامل دارالمعلمین عالی کابل شد. پس از ختم تحصیل بعنوان آموزگار درب مکاتب  لیسه بگرامی ، مکتب متوسطه سرای غزنی ، لیسه  نادریه  و چندی نیز در ولایت پکتیا عهده دار این وظیفه مقدس گردید.

مرحوم بیرنگ مدتی را بعنوان سرمعلم در لیسه نادریه و همچنین آمر مکتب خدمت نمود.

با کوتادی ثور بتاریخ ۱۱ ثور ۱۳۵۷ دستگیر و روانه زندان شد و بمدت ۱۸ ماه را در زندان مخوف پلچرخی سپری نمود تا اینکه پس از تجاوز قشون سرخ و رهایی تعدادی از زندانیان او هم رها و بلافاصله با خانواده اش به غربت سرای پاکستان مهاجرت نمود. اما آرام نگرفت و برای خدمت به فرزندان مهاجر تلاش فراوان نمود و بحیث آمر نصاب تعلیمی برای کودکان مهاجر عهده دار این سمت شد و به طبع و چاپ کتب درسی در مهاجرت اقدام نمود.

در بازگشت به کشور دوباره بحیث آموزگار درلیسه حصه اول خیرخانه انجام وظیفه نمود  و  در سال ۱۳۷۶ خورشیدی متقاعد و خانه نشین گردید.

استاد بیرنگ را از پیروان طریقهء شیخ عتبدالقادر جیلانی میدانند ، چنانچه او یکی از اخلاصمندان زنده یاد استاد محمد انور بسمل شاعر مشروطه خواه بوده  که در سال ۱۳۳۴ دست مریدی به سویش دراز نموده بود و سالها ریاضت کشید.

گفته میشود که گل آقا بیرنگ پس از مرگ استاد محمد انور بسمل در سوم جدی ۱۳۴۰ به سرودن شعر روی آورد و نخستین سروده اش ، مرثیه ای بود که به مرگ حضرت استادش سرود که آنرا بر تخته سنگ مزار آن مرحوم نوشتند و تا حال موجود می باشد.

 از زنده یاد استاد بیرنگ آثار فراوانی بیادگار مانده است که بشرح ذیل می باشد:

۱ – نغمهء بسمل

۲ – تحفهء درویش

۳ – خضر اشیان .

۴ – بینش اسلامی.

۵ – اشعار حماسی .

۶ – اشعار منقبت خوانی .

۷ –  رسالهء راه رست

خوشبختانه اکثر این آثار به زینت چاپ آراسته شدند.

و سرانجام این استاد گرانمایه به روز چهارشنبه هفتم سرطان سال ۱۳۹۱ خورشیدی در کابل دار فانی را وداع و در حالیکه تعداد زیادی از علاقه مندان و وشخصیت های فرهنگی حضور داشتند فردا آن به روز پنجشنبه در جوار زیارت شاه دوشمشیره (ع) محترمانه بخاک سپرده شد.

روحش شاد ، یادش گرامی و خاطراتش جاودانه باد.

اینهم نمونه ای از کلام آن بزرگوار که در کتاب تحفه ، درویش به چاپ رسیده است .

ای عاشقان

ای عاشقان ، ای عاشقان من بیخود و شیداستم

هرچند  عاشق  نیستم  ،  اما   درین   سوداستم

دردی ، بدل دارم عجب ، آرد  مرا در تاب و تب

راحت رسد  بر  جانِ  من  ، تا با  شما یکجاستم

تا عهد و پیمان بسته ام ، با  شاهد  رعنای خود

از لومهء لایم  دگر ،  بی  باک  و  بی  پرواستم

شیرین  بود  گفتار من ، از  وصف آن دلدار من

محبوب خوبان گشته ام ، چون  بندهء  مولاستم

تا از خودی بیرون شدم ، با عاقلان مجنون شدم

بر درگهء لیلای خود  ،  رسوا تر  از  رسواستم

در  بیخودی  دل  باختم  ،  اصل  خودی را یافتم

« بیرنگ» شدم از رنگ ها ، از نورِ او بیناستم

گل آقا بیرنگ

 

مأخذ :

مقالهء محترم حیدر اختر ( کابل نات)

تحفهء درویش ( استاد گل آقا بیرنگ)

اشعار صوفیانه

 

یادی از زنده یاد استاد محمد عاقل بیرنگ کوهدامنی

تاریخ نشر: دوشنبه ۲۱ حوت (اسفند) ۱۴۰۲ خورشیدی – ۱۱ مارچ ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا

یادی از زنده یاد استاد محمد عاقل بیرنگ کوهدامنی

قیوم بشیرهروی

ملبورن – استرالیا

۱۱ مارچ ۲۰۲۴ میلادی

شخصیت بارز و فرهیخته ای دیگری که  یادش را گرامی میداریم زنده یاد  محمد عاقل بیرنگ کوهدامنی میباشد .

او یکی از شاعران زیبا سرا و شناخته شده سرزمین ما بود که در سال ۱۳۳۰ خورشیدی در منطقه شکر درهء کابل دیده به جهان گشود.

مرحوم کوهدامنی تحصیلات ابتدایی را در کابل و بلخ فرا گرفت ، بعدآ قرار بود به مکتب حربی در کابل برود ، اما اتفاق جالبی در زندگی اش افتاد که سرنوشت اورا تغییر داد.میگویند در یکی از روز های گرم بهار در یکی از جاده های مزدحم کابل مادری مهربانی دستش را روی شانه کوهدامنی گذاشت از اوخواست که به مکتب حربی نرود ، بلکه در مکاتب شبانه تحصیلاتش را ادامه دهد. نامی از این بانو برد در آن ایام استاد غلام حبیب نوابی مدیر شعبه فولکلور ریاست کلتوروزارت اطلاعات  و فرهنگ بود که در پل باغ عمومی در تعمیر سابق رادیو کابل تقرر یافته بود.

مرحوم غلام حبیب نوابی  ، استاد کوهدامنی را از زمانی می شناخت که در بلخ مدیر مسئول رونامه بیدار بود و هر روزه با تشویق و راهنمایی  مرحوم کوهدامنی  در شعر و ادبیات  هر روز یکی از سروده هایش را در روزنامه بیدار نشر میکرد و هم زمان شامل مکتب شبانه گردید . موقعی که مؤفق شد معاش گیر شود خانواده اش را نیز از بلخ بکابل فرا خواند و نخست در بی بی مهرو و سپاس در خیرخانه حویلی کوچکی به کرایه گرفت.

پس از چندی از ریاست کلتور به وزارت پلان منتقل شد و  در سال ۱۳۴۹ خورشیدی مسئوولیت کتابخانه وزارت پلان را عهده دار گردید و سپس بعنوان کتابدار در کتابخانهء عامه رفت. در سال ۱۳۵۲ با یک بورس تحصیلی دولتی به ایران  رفت و برای ادامه تحصیل شامل دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۵۶ خورشیدی مؤفق به کسب درجه لیسانس از آن دانشگاه گردید.

مرحوم کوهدامنی در اواخر سال ۱۳۵۷ به افغانستان برگشت . و در سال ۱۳۶۰ در دانشکدهء زبان و ادبیات دانشگاه کابل به حیث استاد استخدام گردید و پس از مدتی برای دوسال جهت ویراستاری کتابهای درسی دانشگاه کابل که در شوروی وقت چاپ میشد به مسکو رفت و با فرهنگستان علوم تاجیکستان و اتحادثهء نویسندگان آن کشور در زمینه های ادبی همکاری داشت.

زنده یاد کوهدامنی پس از تحولات سیاسی  و نابسامانی ها در کشور ناگزیر به ترک وطن و در سال ۱۳۶۸ خورشیدی روانه کشور تاجیکستان گردید و در آنجا نشریه ای را به نام پیوند تأسیس نمود.

این نشریه به زبان فارسی به مدیر مسئوولی  مرحوم کوهدامنی در تاجیکستان منشتر میشد که تا سال ۱۳۷۳ که تاجکیستان را ترک و همراه با همسر و پنج فرزندش  به بریتانیا پناهنده شد ، ادامه داشت.

مرحوم کوهدامنی در لندن مؤفق به نشر چهار مجموعه شعری بنام های سلام بر شقایق ، طلوع سبز شگفتن ، تلخ ترین فصل خدا و من ناله می نویسم گردید.

مرحوم کوهدامی با ارسال سروده هایش به هفته نامه ترجمان ، یکی از همکاران قلمی آن محسوب میشد.

گفته شده که در اواخر عمر پربارش از دلتنگی زیاد رنج میبرد و سرانجام در شام سه شنبه ۲۰ قوس ۱۳۸۶ در لندن به عمر ۵۶ سالگی  وفات و پیکر پاکش به کابل انتقال و در زادگاهش بخاک سپرده شد، اما آنچه علاوه بر غم از دست دادن چنین شخصیتی ناراحت کننده و دردناک است ،  جو فرهنگ زدایی حاکم در وزارت اطلاعات وفرهنگ کشور بود . طوری که  خبرش بزودی در همه جا  پخش گردید و آن اینکه  برای قدردانی از زحمات یک شخصیت فرهنگی شناخته شده هیچ نماینده ای از طرف وزارت فرهنگ در مراسم تدفین او شرکت نجسته بود و هیچ پیامی هم توسط کسی به نمایندگی از دولت خوانده نشد.

روانش شاد ، یادش گرامی و خاطراتش جاودانه باد.

اینهم نمونه ای از کلام آن شاعر شیوا بیان  که بمناسبت پنجاهمین سال تولد خود سروده بود:

خورجین پر ز خورشید

از آسمان ملولم ،  از نقش   و  از  نگارش
از  اختران  نحسش  ، از ابر شعله  بارش

این گل قشنگ  باشد ، با آب و رنگ  باشد
همخانه کرده یی تو، افسوس، با که خارش

نامش همیشه ماند ، آن مرد حق که هر دم
دل می کشد به اوجش، سر تا به پای دارش

آن  باغ  سبز عاشق ، ماتم  گرفته   اکنون
آتش  زند  به  جانم ، گل های  سوگوارش

گردون  همیشه  باشد  ،   آبستن   حوادث
غیر  از  ستم  نزاید ، از لیل و از نهارش

یکساله  هم  نباشم ،  آمد  اگر  چه   پنجاه
عمر سگانهء  من ، آری  چه در شمارش

هرگز  دگر  نگردد ، آن  سرو سبز قامت
آید   اگر   خزانش  ،   آید   اگر   بهارش

این باغ را چه آمد بر سر، که رخت بستند؟
مرغان نغمه خوانش، از گوشه و کنارش

زال  زمانه  هرگز  ،   مردانگی    ندارد
من  آزمون  نمودم ،  چندین  هزار بارش

بیهوده دانه ها را، پنهان  به خاک  کردی
زین خاک بر نیامد، یک  دانه از هزارش

آن تکسوار آرد ، خورجینِ پر ز خورشید
در دیده  می نماید  ، از دورها ،  غبارش

بیرنگ کوهدامنی

مؤخذ :

مجله هنری گلبرگ – چاپ ملبورن – آسترالیا

بی بی سی فارسی

 

 

یادی از زنده یاد استاد صاعقه احراری (هروی)

تاریخ نشر: شنبه ۱۹ حوت (اسفند) ۱۴۰۲ خورشیدی – ۹ مارچ ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – استرالیا

یادی از زنده یاد استاد صاعقه احراری (هروی)

 

قیوم بشیر هروی

ملبورن – آسترالیا

۹ مارچ ۲۰۲۴ میلادی

امروز از بانوی فرهیخته ای یاد میکنم که عمرش را صرف تربیه فرزندان سرزمین ما سپری نمود ، این بانوی فرهیخته مرحومه استاد فاطمه صاعقه احراری « هروی » شاعر خوش کلام ، نویسندهء توانا و آموزگار با سابقه معارف کشور بود که در سال ۱۳۰۰ خورشیدی در شهر هرات دیده به جهان گشود.                                                         

استاد صاعقه هروی از خانوادهء فرهیخته و آگاه هرات  و دختر زنده یاد استاد عبدالله احراری و برادر زادهء مرحوم استاد عبدالکریم احراری بود                                        

که  سالها در مکاتب هرات ، بادغیس ، کابل و پروان بعنوان معلم ، سرمعلم و مفتش کار کرد و در تربیه اولاد وطن از هیچ سعی وتلاشی دریغ ننمود.                                            

مرحومه صاعقه احراری  مدتی نیزبحیث مدیر مسئول مجلهء مهری هروی در هرات خدمت نمود. و نوشته هایش در مجلات و جراید کشور به چاپ میرسید.                                    

اشعارش سلیس ، روان و پرمحتوا میباشد ، این بانوی فرهخیته سالهای زیادی  از عمر عزیزش را برای تربیه اولاد وطن صرف نمود ، پس از مهاجرت به کشور آلمان در سال ۱۳۶۷ خورشیدی  نیز برای مدت چهار سال به اطفال مهاجر افغانستان در آلمان خواندن ونوشتن زبانی مادری را آموزش میداد.       

 درماه جولای ۲۰۱۱ میلادی بود که پیامی از جانب استاد عبدالجبار توکل هروی برایم رسید که از محفل بزرگداشت از نودمین سال تولد بانو صاعقه یاد نموده بودند و از من خواستند اگر شعر یا پیامی درین مورد داری بفرست تا در آن محفل خوانده شود.چنانچه با پیام کوتاهی سروده ی ذیل را سروده و برای شان فرستاده بودم:                                                   

 صاعقه

به بانویی که  خوب  و  مهربان است

کلامش  دلنشین  در هر  زمان  است

سخن  بی   پرده    گوید     از   تظلم

ندارد باک   چون   شیر  ژیان  است

ز  دردِ   میهن   و   از   حال   مردم

بسی برگونه اش  اشکی روان  است

ز  بیدادی    که   آمد     بر   دیارش

همیشه  دل شکسته  در  جهان است

دمی   نالد     ز     طوفان   حوادث

به حق گوید هر آنچه  را عیان است

هرات    باستان     شد    زادگاهش

واشعارش بسی خوب وروان است

وجود او به دشمن رعد و برقیست

چو گویند  صاعقه   از آسمان است

به   احراری    ملقب    نام   او  شد

که او یک  شاعرِ شیرین  زبان است

« بشیر»  دارد سلام و  صد  درودی

به  بانویی که  روح   شاعران  است

۲۷ جولای ۲۰۱۱

ملبورن – آسترالیا

آنچه در خور تحسین و قابل قدر است بزرگداشت از مقام این شخصیت فرهنگی بوده که در زمان حیات وی  برگزار شده است. طوریکه اطلاع یافتیم پس از برگزاری  محفل بزرگذاشت از نودمین سال تولد این بانوی گرامی  چند سال بعد از آن نیز محفل دیگری  در هرات بمناسبت ۹۳ مین سال تولد استاد صاعقه احراری  از سوی فرهنگسرای  استاد بهره برگزار شد که مرحومه بانو صاعقه با ارسال پیامی به شرح ذیل از آن سپاسگزاری نمود.   

” افتخار دارم که امروز مشعل فرهنگ و هنر به دست یادگار استاد بزرگوار مرحوم عبدالواحد بهره ( محترم ولی شاه جان بهره) فروزانتر شده . از اینکه من در دیار غربت در بستر بیماری افتاده ام دور از دیار هریوا ، شما عزیزان نامی از بنده حقیر در رسانه های اجتماعی همگانی یادی نموده اید یک جهان ممنون. واقعا زحمات تان ستودنی است . می گویند :     

                                               دل به  دست  آور که  حج  اکبر است                                                

از هزاران کعبه  یک  دل بهتر است

باید متذکر شوم که از اخلاص زیادی که به پدر بزرگوارشما داشتم چندین سال قبل ازامروز خواستم تا اذان محمدی را به گوش فرزندم جاری بسازند که این هم یک افتخاری است .

در خاتمه سلامتی و جان‌جوری تانرا از بارگاه ایزد منان آرزو می‌کنم در عرصهٔ فرهنگی موفقیت‌های روز افزونی را برای تان آرزو می‌کنم                                                    .

والسلام

صاعقه احراری – هامبورگ آلمان”

 

و سر آنجام این بانوی فرهیخته پس از سالها زندگی در غربت در اواخر سال ۱۴۰۱ خورشیدی در المان وفات و رخ در نقاب خاک کشید.                                         

روانش شاد و یادش گرامی باد

و اینهم نمونه ای از کلام این شاعر بانوی گرامی که در مورد مقام زن سروده شده ،  تقدیم شما عزیزان خواننده میگردد:                                                                      

زیورِ کمال

زین اختراع که وضع  شده  در مقام  زن

خواهم که بند ه سهم  بگیرم  درین سخن

زن آن عطیه ایست  که  شد  از وجود او

پیدا  هزار شاه    و دلیرانِ   صف  شکن

زن مادریست عفیف و نظیف و رعوف همی

تقدیم   می کند   شجرِ   میوه   در  وطن

زن همچو کشتی است که مکان خویش را

با   ساحل  مراد  رساند  به   صد   محن

حور است یا فرشته زنی کو دهد به ملک

طفلی که از خرد بر او شوکت است و فن

فخر است بآن زنی که بوضع  نکو همی

با  زیورِ کمال  کند  خویش     را   فشن

چون حق مرد و زن یکی آمد بشرع  ما

فرقی دگر چه شد به میان  همین  دو تن

 صاعقه احراری (هروی)

تذکر:

در مورد سال تولد مرحومه استاد صاعقه احراری هروی  در کتاب صد شاعر معاصر هرات ۱۳۰۷ خورشیدی قید شده.

مآخذ:

فعالان مدنی هرات

رادیو آزادی

صد شاعر معاصر هرات (استاد ولی شاه بهره)

یادی از زنده یاد استاد حاجی محمد امین پیرزاد هروی

تاریخ نشر: جمعه ۱۸ حوت (اسفند) ۱۴۰۲ خورشیدی – ۸ مارچ ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا

یادی از زنده یاد استاد حاجی محمد امین پیرزاد هروی

 هنرمند چیره دست و فرزانه

قیوم بشیر هروی

ملبورن آسترالیا

۷ مارچ ۲۰۲۴ میلادی

یکی از فرزانگان پنجه طلایی هرات ، هنرمند چیره دست و فرزانه زنده یاد حاجی امین الله پیرزاد هروی میباشد.

او در سال ۱۳۲۰ خورشیدی در ناحیه اول شهر کهنه هرات در خانوادهء متوسط دیده بجهان گشود . پدرش مرحوم حاجی حبیب الله پیرزاد دکان عطاری داشت و زنده یاد پیرزاد همه روزه  پس ازمکتب به نزد پدر میرفت و کمکش می نمود .

زنده یاد استاد پیزراد از سن چهارده سالگی به هنر خوشنویسی روی آورد تا جاییکه روز های جمعه به مسجد جامع هرات و یا گازرگاه شریف میرفت و به زیبایی ها هنری در نوشته ها کتیبه های آن  دو محل مقدس خیره میشد.

بخصوص در مسجد جامع تاریخی هرات به هنرمندی های دو هنرمند با عزت هرات مرحوم استاد محمد علی عطار و مرحوم میر آقای حسینی با علاقمندی خاص ساعت های می ایستاد و میدید.

همچنین در گازرگاه شریف خط های نستعلیق زیبایی را که نتیجه زحمات قابل قدر میر عبدالرحمن حسینی و چندین هنرمند دیگر هرات خطاصی شده بود نگاه میکرد و چنان شیفته انها شده بود که حتما هر جمعه برای دیدن شان بدان محل میرفت.

او با شوق و علاقمندی به هنر خط تصمیم گرفت به خدمت مرحوم استاد محمد علی عطار برود و از محضر آن بزرگوار بهره بجوید و مستفید شود.

با پشت و کار و علاقه وافر به خطاطی و خشنویسی به رهنمایی استاد با دل وجان گوش میداد و عمل مینمود تا اینکه دیری نپایید  در نوشتن خط های نستعلیق ، ثلث ، نسخ و شکسته آشنایی کامل بدست آورد و  بعنوان یک خطاط ماهر و خوشنویس چیره دست در جامعه شناخته شد .

زنده یاد پیر زاد در سال ۱۳۵۳ خورشیدی در هرات کورس خطاطی گشود که بصورت رایگان شاگردانی را تربیه و تعلیم میداد.

اوایل سایل ۱۳۵۹ همراه خانواده (همسر و فززندش) روانه کابل شد و در وزارت اطلاعات فرهنگ بعنوان خوشنویس به تدریس هنر خطاطی مشغول شد.

در مدت مآموریتش در کابل شاگردان فراوانی را تربیه نمود و پس از دگر گونی های سیاسی و امنیتی در کابل در سال ۱۳۶۳ بار سفر بست و همراه با خانواده اش به کشور ایران مهاجرت نمود و در مشهد مقدس سکونت گزید.

تجلیگاه هنر خط که مشتمل بر ۳۶ نوع خط میباشد از شهکار های این هنرمند بی بدیل میباشد که بین سالهای ۱۳۶۳ تا ۱۳۷۲ در مشهد نوشته است که از جهار نوع استفاده شده است.

از استاد پیرزاد سه اثر پر بها به یادگار ماند که دو اثر به زینت چاپ آراسته شده و سومی گویا هنوز اقبال چاپ نیافته.

۱ – تجلیگاه هنر خط .

۲ – هشت قلم هنر خط .

۳ – مرقع سیمای زن در قرآن کریم با ترجمه فارسی .

استاد پیرزاد پس از سالها درخشش و تربیت تعداد زیادی خطاط و خشنویس سر انجام در۱۷ حوت ۱۳۸۱ خورشیدی  در مشهد مقدس وفا ت نمود که بدون شک مرگ این استاد فرهیخته ضایعه جبران ناپذیری است بر فرهنگ و هنر سرزمین ما.

روانش شاد و یادش گرامی باد

مآخذ: 

فصلنامه زبان شناسی

محترم محمود منجم زاده (سایت کابل نات)

یاداشت های پراگنده در آرشیف شخصی