۲۴ ساعت

نوشتۀ : محترم استاد شاه محمود محمود

مقدمه :
سرمحقق عبدالله بختانی خدمتگار ، نویسنده ، ژورنالیست، شاعرو محققشناخته شده یی افغانستان روز شنبه 5 حوت 1396 هـ ش = 24 فبروری 2018 م به عمر نود وسه سالگی به جاویدانگی پیوست.

مرحوم استاد خدمتگاربختانی تحقیقاتی فراوان دربخش های مختلف ادبی و فرهنگی انجام داده و بیشتر از صد اثر تحقیقی به زبان های فارسی و پشتو نوشت که منجمله 78 اثرآن چاپ و 28 اثر دیگر او ازچاپ بازمانده و یا در شرف چاپ است .

استاد بختانی خدمتگار عضو جنبش ویش زلمیان بود و در ادارات و مراکز علمی و مطبوعاتی و ژورنالیستی دربست های مختلف ایفای وظیفه نموده است .

دریغا امروز این دانشمند کثیرالتالیف نقاب در خاک نمود و به ابدیت پیوست! با مرحوم بختاني زمانی که در پوهنتون کابل محصل بودم ؛ در سال 1354 و یا 1355هـ ش در سيميناري که در تالار سيد جمال الدين افغان در كتابخانه پوهنتون كابل دایر گردیده بود ؛ آشنا شدم. بعدا” در اكثر سيمينار ها با هم ميديديم و از محضر شان فيض ميبردم إنسان دانشمند و محقق و استاد فرهيخته و شکسته نفس و متواضع بود .روحش شاد و يادش گرامي باد .
براي فرهنگيان و هموطنانم و به خصوص فاميل محترم شان ، وفات اين دانشمند را تسليت ميگويم.

انالله و انا اليه راجعون

زندگی نامه مرحوم بختانی:
مرحوم سرمحقق عبدالله خدمتگار بختانی فرزند ملا آقا جان طبیب در روز چهارشنبه دهم سرطان 1304 هـ ش = 1343 هـ ق در قریه چهارباغ صفا ولسوالی سرخ رود ولایت ننگرهار تولد شده بود. تعلیمات ابتدایی را در دامان والدین و بعدا” ازاساتید همان زمان فرا گرفت و درکنار پدرعلم طبابت را آموخت . علوم عربي و ديني ، فقه، تجويد، تفسير، حديث، اصول فقه، اصول حديث ، عقايد، ميراث ، صرف و نحو، بديع، بيان، معاني، حکمت و منطق را درننګرهار و کابل در مدارس خصوصی و دارالعلوم عربی کابل آموزش دید و تا درجه « مولوی » رسید .
فارسی – دری و زبان عربی و طب قدیمه و ریاضی را در مدارس محلی و مروج آن زمان فرا گرفت.تاریخ ، جغرافیا و فزیک و کیمیا و بیالوژی را تا سطح معیاری بکوریا بصورت شخصی آموزش دید. و درمورد فلسفه و جامعه شناسی و سیاست و سایکولوژی مطالعات وسیع انجام داد.
از علمای دینی چون حاجی ملا مدد مولوی قلعه نو ولسوالی سرخ رود ، ملا محمد حفیظ خطیب مسجد جامع حضرت صاحب چهارباغ صفا، استاد حافظ ملک مدیر مدرسه ودارالحفاظ مسجد حضرت صاحب ، ملا عبدالغنی طبیب قریه علی خیل ، مولوی عبدالله جان از قریه شمسیه پور سرخ رود، مولوی میر عبدالواحد خطیب مسجد جامع نکرخیل ولسوالی خوگیانی، ملا عبدالودود لوگری معلم ، امین گل مولوی قریه میران قاسم یکه ، مولوی عبدالرحیم باشنده قریه پشه یی تیگرو ولایت لغمان ، مولوی فیض الله از لغمان، استاد مولوی محمد سعید سرروضه وال خلیفه نقیب صاحب و امثال آنها آموزش دینی و طبی دید.
زبان انگلیسی رااز معلم محمد عمر قریشی از پغمان فراگرفت. زبان پشتو زبان مادری اش بود و برای آموزش آن ضرورت به معلم و استاد نداشت اما با رهنمایی اساتید و دانشمندان سرشناس وطن استاد گل پاچا الفت ، استاد قیام الدین خادم ، استاد صدیق الله رشتین و استاد عبدالروف بینوا؛ درشعر و ادب پشتو استاد شد .
زبان و ترجمه ادبیات زبان روسی را در مدت اقامت خویش بین سالهای 1363 – 1364 هـ ش در پوهنتون لومونوسوف شهر مسکو بصورت اساسی اموزش دید و فراگرفت .
مرحوم بختانی تمام عمر را مصروف خدمت و تحقیقات علمی، ادبی ، ژورنالیستی بود مدت بیست وسه سال در ریاست پشتو ټولنه و چهارده سال در اکادمی علوم افغانستان مصروف تحقیقات ادبی و علمی بود .

کارکرد های اداری :
– در سال 1325 هـ ش ؛ کاتب رتبه 11 مدیریت معارف ولایت ننگرهار
– در سال 1326 هـ ش ؛ عضو مدیریت مطبوعات ولایت ننگرهار و استاد کورسهای زبان پشتو که تحت نظر ریاست پشتو ټولنه بود.
– در ماه اسد سال 1331 هـ ش مدیر مسؤول جریده زیری و عضو مسلکی پشتو ټولنه .
– بین سال های 1334 تا 1339 هـ ش معاون مدیریت مطبوعات ولایت ننگرهار و امر کورسهای پشتو، مدیرمسؤول مجله ننگرهار، عضو مسلکی ریاست نشرات ریاست مستقل مطبوعات ، مدیر عمومی مطبوعات و مسؤول روزنامه ننگرهارو برای بار دوم مدیر مسؤول مجله ننگرهار.
– در سال 1339 هـ ش عضویت مسلکی پشتو ټولنه ، مدیر ادبیات پشتو تولنه ، معاون ریاست پشتو ټولنه .
– در سال 1354 هـ ش به رتبه علمی څیرندوی ارتقا نمود و بعدا” وظایف مدیر مسؤول روزنامه هیواد و آمر اداری رشد و انکشاف زبان پشتو، رییس و سرمحرر روزنامه هیواد را به عهده داشت .
– در سال 1364 هـ ش عضویت در اکادمی علوم افغانستان .
– در سال 1373 هـ ش به تقاعد سوق گردید.

فعالیت های علمی :
مرحوم بختانی برعلاوه کار های اداری به تدریس زبان پشتو و فارسی – دری و عربی در مکاتب و کورسها پرداخت. همچنان تدریس تاریخ ادبیات پشتو را در دیپارتمنت پشتو پوهنتون کابل به عهده داشت. در سال 1382 هـ ش مدتی کوتاهی مدیریت مسؤول هفته نامه اتحاد افغان را داشت و در سال 1385 هـ ش یکبار دیگر تقاعد موصوف رفع و منحیث عضو علمی اکادمی علوم افغانستان به کار اغاز نمود. و بالاخره با داشتن رتبه دولتی ڼ مافوق رتبه مجددا” متقاعد گردید.
استاد بختانی اثار نثر و نظم و تحقیقات علمی زیادی به ارث گذاشته است بخشی از این آثار ترجمه از زبانهای روسی و عربی میباشد موصوف در سیمینار های علمی و ادبی شرکت فعال داشت و به کشور های شوروی سابق ، هندوستان ، عراق، المان، چک سلواکیا، پولیند و پاکستان در محافل علمی اشتراک نموده اند.
از آثار مشهور استاد بختانی تذکرهء شاعران زبان پشتو در پنج جلد می باشد و در پهلوی آن بیشتر از صد اثر چاپی و غیرچاپی دارند که لست منظم آن در سایت ها و فرهنگنامه و دانشنامه ها انتشار یافته است .(1) به تاریخ 13 سرطان 1389 هـ ش در محفل تجلیل از دانشمندان داکتر رهین وزیر اطلاعات و کلتور وقت؛ ازمرحوم عبدالله بختانی خدمتکار به عنوان شخصیت برجسته علمی فرهنگی کشور تجلیل به عمل آورد .

زیر نویسها :