یادی از زنده یاد استاد محمد علم غواص
تاریخ نشر : دوشنبه ۱۴ حوت (اسفند) ۱۴۰۲ خورشیدی – ۴ مارچ ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
یادی از زنده یاد استاد محمد علم غواص
زنده یاد استاد محمد علم غواص یکی دیگر از فرزانگان و علم برداران فرهنگ غنامند سرزمین ما بودند که بتاریخ ۲ جدی (دی) ۱۲۹۷ خورشیدی در منطقهِ پای حصار تاریخی هرات چشم به جهان گشوده و از همان آوان کودکی نزد پدر بزرگوارش مرحوم خواجه محمد صدیق ، برادرش مرحوم محمد کریم صدیقی و برخی دیگر از علمای عصر هرات به آموختن علوم رایج ادبی پارسی و عربی پرداخت و گفته شده که در دوازده سالگی تمام قرآن کریم را حفط نموده بود.
گفته شده که مرحوم استاد غواص برای اولین بار با آوردن کمره عکاسی از کابل موفق شد روزنامه اتفاق اسلام را تصویری نماید. زنده یاد غواص در بهار سال ۱۳۱۴ خورشیدی به عضویت انجمن ادبی هرات درآمد و از سال ۱۳۲۰ لقب غواص را برای خود برگزید.
مرحوم محمد علم غواص استادی بود صاحب نظر با دید وسیع ، نویسنده ای بود چیره دست ، پژوهشگری بود توانا ،دانشمندی بود شناخته شده ، شاعری بود نکته سنج، روزنامه نگاری بود ورزیده ، تاریخ نگاری بود با دانش ، آموزگاری بود آگاه و همچنین عالم دین ، حافظ و مفسر قرآن کریم بود که با فهم بالا در روشنگری جامعه قدم برمیداشت و کار میکرد و آنچه آن مرحوم را ازسایر همطرازانش درمسایل دینی متمایز می ساخت پیشگیری اعتدال درآن بود و نخستین عالم دین بودکه پس از تقرر یافتن در پست رئیس اوقاف هرات با دریشی و نیکتایی وارد این نهاد دینی شد که بقول خیلی ها این یک نوع تابوشکنی بود که استاد انجام داد. مرحوم استاد غواص در پست های مختلف فرهنگی ایفای وظیفه نمود ، چنانچه در سال ۱۳۳۱ خورشیدی به عنوان سرمحرر و رئیس روزنامه اصلاح در کابل مقرر شد. و همچنین درخلال سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۲ خورشیدی پست های دیگری چون رئیس اطلاعات و فرهنگ ، رئیس اداره ارشاد هرات ، عضو کلوب جوانان ، نویسنده در روزنامه اتفاق اسلام ، مدیر نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ در کابل ، مدیر اداری رادیو افغانستان ، رئیس اطلاعات وفرهنگ ولایت بغلان و چندین پست دولتی دیگر را عهده دار گردید که همه را به نحو احسن به انجام رسانید.
از زنده یاد استاد غواص ۱۶ اثر منثور ، ۱۳ اثر منظوم و ۱۶ اثر تدوینی بجا مانده است و همچنین البومی شامل صدها عکس قدیمی که اکثرآ توسط خود آن مرحوم عکس برداری شده بود همراه با مجموعه ای از نشریات چاپی که توسط خود آن مرحوم جمع آوری شده بود به یادگار مانده است. گفته می شود که اکثر سروده های استاد غواص با نام مستعار خدنگ به نشر رسیده است. از مرحوم استاد غواص هفت فرزند (۲ پسر و ۵ دختر) به جای مانده است.
و سرانجام این دانشمند شهیر کشور در چهارم ماه عقرب سال ۱۳۶۷ خورشدی در شهر هرات دیده از جهان فروبست و در جوار آرامگاه خواجه عبدالله انصاری در شمال غرب خانه ی زرنگار بخاک سپرده شد .
روح شان شاد ، یاد شان گرامی و خاطرات شان جاودانه باد.
قابل تذکر می باشد که در گردآوری این معلومات از سایت روزنامه ۸ صبح ، پارسی بان و یادداشت های نگارنده استفاده بعمل آمده است.
و اینهم نمونه ای از کلام زنده یاد استاد غواص که تقدیم عزیزان خواننده می شود.
دستگاهِ حیرت
هرکجا خوش قامتی شیرین شمائل بوده است
مایهء غم ، مونس جان ، راحتِ دل بوده است
مهر و یاری را بخون سردی تلقی می کند
آنکه در عمرش ز رمز عشق ، غافل بوده است
قلب شاعر دستگاهء حیرتی دارد از آن
گه گلِ باغِ حیا ، گه شمع محفل بوده است
از تجلی های لیلی شهر و صحرا روشن است
دیدهء مجنون عبث دنبال محمل بوده است
راه از ما نیست تا مرز جنون چندان بعید
پیش ازین هم یک تشخص حد فاصل بوده است
هر که در طبعش نه بینی ذرهء سوز و گداز
حرف موزونش سراسر خشک و باطل بوده است
ما و من گل می کند از شاخ اظهارِ خرد
وانکه نادان خویش را پنداشت عاقل بوده است
چشم منعم کز مروت قطرهء آبی نداشت
در نظر دریا تجسم کرد و ساحل بوده است
روح ارباب تمول از تعشق هم تهیست
ذوق مال و جاه بر هر چیز حایل بوده است
شیوهء انکار اخلاص و عتاب بی حساب
کی سزاوا ر خردمندان فاضل بوده است
هر هوسناکی نباشد واقف اسرار عشق
این گهر در جهد غواصانه حاصل بوده است
از تپیدن عاقبت دستم بدامانی رسید
آری این مرغ رسا یک عمر بسمل بوده است
ناوک نازکیه در جان می کند کار « خدنگ »
از نگاهء دلبرِ نیکو خصائل بوده است
۱۹ جدی ۱۳۳۱
روزنامه اصلاح
کابل – افغانستان
.