مراسم شست و شوى كعبه

تاریخ  نشر چهار شنبه اول اکتوبر ٢٠١۴ هالند

مراسم شست و شوى كعبه

تتبع ونگارش :

الحاج امین الدین «  سعیدی-سعید افغانی  »

مدیر مرکز مطالعات ستراتــیــژیکی افغانی ومسؤل مرکزفرهنگی دحق لاره- جرمنی

خانه کعبه از بدو اعمار خویش ودر طول تاریخ  همیشه هوایی معطر وخوشبو داشت وموظفین و كليداران كعبه خود را پيوسته موظف مى دانستند ، تا این خانه را از گرد و غبارى كه به وسيله هوا و نيز به علت ازدحام حجاج  جهت زيارت و وارد شدن به آن به وجود مى آيد، پاك كنند.

ولی زمانیکه این خانه بعد از  طوفان، توسط  حضرت ابراهيم عليه السلام باردیگرساخته شد ،  دران زمان ضرورتی به شست وشو و تطهير نداشت . زيرا این خانه صرف توسط سنگ ها  ساخته شده بود ، وهیچگونه  مواد گچی درکار ساختمانی  این خانه بکار نر فته بود از طرف دیگر این خانه نه دروازه ای داشت ونه چت .

زمین  خانه كعبه در آن دوران از چغل  و يا ريگ بود. بنابراين، ضرورتی به شست وشو و تطهير  آن طوریکه امروز دیده میشود ، درآن زمان دیده نمیشود . و بارش باران خود موجب تطهیر وپاگی  ديوارهای آن از خاك مى شد امّا  بعد  از اینکه این خانه دارای سقف گردید ، ضرورت آن دیده شد که سقف ودیوار های آن برای زایل کردن غبار  شست وشو شود .

خانه كعبه برای اولین بار بعد از فتح مکه توسط پیامبر اسلام محمد صلی الله علیه وسلم  شست وشو شد. مورخین مینویسند : زمانیکه فتح عظیم صورت گرفت ، وحضرت  بلال بر بام کعبه به دستور پیامبر صلی الله علیه وسلم ندای الله اکبر رادر فضای مکه اعلام داشت ، فاتحین قهرمان اسلام به هدایت پیامبر بزرگوار شان  لباسهى خود را بالا زدند و با ظرفها و سطل ها ، درون و بيرون كعبه را به وسيله آب زمزم شست و شو گردند. تا توسط آب زمام تمام  آثار مشركان محو و نابود گردد. از آن تاریخ ببعد این رسم سنّتى  تا به امروز در بین مسلمانها  ادامه دارد. خانه كعبه بطور متدوم سالانه دوبار یکبار اواخر ذى القعده و ديگر در روز دوازدهم ربيع الأول  شست وشو میگردد.

اين شست و شو به وسيله آب زمزم مخلوط به گلاب صورت مى گيرد. پس از آن به وسيله عطرهاى مختلف، ديوارها را خوشبو ساخته، آنگاه مقدارى از عود و عنبر را در آن تبخير مى كنند و مى سوزانند. اين اعمال معمولاً در حضور بزرگان و اميران و رجال دولتى انجام مى گيرد

.

تشریفات شست شو خانه کعبه :

مراسم شست شو کعبه در روز موعود ، پس از طلوع آفتاب، صورت میگرد . قلف دروازه کعبه در آغاز بوسیله  كليددار آن باز مى شود ودر آن گلاب و عطر گل و بخور و عنبر و چوب عنبر،  به درون كعبه اورده میشود .

پيش از آغاز مراسم، مسول صفایی خانه  كعبه، ابتدا امير مكّه مكرمه و رؤسا و بزرگان شهر را مطلع مى كند و جاروها از سوى مديريّت اوقاف وزارت شوون اسلامی  ، در حرم شريف مكه آورده مى شود و در اين ميان  مسول وخدمه بخش  چاه زمزم نيز در كنار چاه حاضر مى شوند. در اينلحظه سقوین  سطل های  خود را از آب زمزم پر مى كنند وبه نزدیک در خانه کعبه  مى آورند وشخصی موظف ، سطل ها رابه داخل خانه کعبه انتقال میدهد

.

در اين هنگام امير مكه مكرمه در صورتى كه از فرزندان او كسى حاضر باشد و نيز قاضى القضات مكه و ساير مأموران و بزرگان شهر همگى جارو به دست منتظر شروع مراسم شست و شو میشوند .

اولین سطل آب زمزم توسط  امير مكه و خانواده اش بر ديوارها و زمين كعبه ريخته مى شود و سپس ديگران نيز سطل های آب خود ر ا بر دیوار های داخل خانه مى ريزند.  سطل های خا لی توسط افراد مخصوص به بیرون خانه کعبه انتقال ودر بدل آن سطل های پر آب زمزم بداخل خانه کعبه  انتقال می یابد .
این مراسم با بسیار شوق وذوق با بسیار ارامی ووقار وافتخار  صورت میگرد ، در ختم آب پاشی بر دیوال های خانه کعبه مراسم عطر کاری آغاز میشود .

در این مرحله ظرف های پر از عطر و گلابِ قبلآ پر شده در ظرف های  مخصوص، به وسيله امير مكه و هيأت همراه وى به ديوارها ی داخل خانه کعبه ماليده مى شود.

بعداز آن عنبر و عود توسط  قاضى القضات مكه پس از آن توسطّ هر كس كه مايل باشد سوزانده و تبخير مى شود. برخی از اوقات در اين هنگام امير مكه تعدادى از جاروهاى که برای  شست و شو داخل خانه کعبه بکار برده شده است  برای مطوفین كه در اطراف درِ كعبه، ودر مطاف گرد آمده اند، به عنوان تبرّك پرتاب میشوند.

در اين لحظه يكى از اعضاى خانواده شيبى مراسم دعا را بجا مى آورد ومراسم  شست و شو خانه کعبه به پايان مى رسد. ومدعوین یکی بعد از دیگر  از خانه كعبه خارج مى شوند.
بعد از اینکه اخرین فرد از خانه کعبه بیرون شود ،کلیدار خانه  كعبه، كه از فامیل  شيبى میباشند ، داخل خانه کعبه گردیده ودیوار های خانه  یکبار دیگر توسط تکه های مخصوص خشک گردیده ، وبا استعمال دوباره  عطر و بخور ختم مراسم شست شو خانه کعبه به پایان میرسد . ودر خانه کعبه دوباره فقل میگردد .

نویسنده کتاب  « تاريخ الكعبة المعظمه»    در مورد شست و شوى كعبه مینویسد :

شست و شوى كعبه در حال حاضر سال دوبار صورت میگرد ، برای بار اول  پيش  مراسم حج و بار ديگر بعد از ختم مراسم حج وسفر همه ای حجاج از شهر مکه .
مطابق روایات اولين شست و شو خانه کعبه معمولاً در اواخر ماه ذى القعده و يا اوايل ماه ذى الحجه وبرای دوم  درروز دوازدهم ربيع الأول  صورت میگیرد .
معطری ساختن کعبه :

استفاده از عطر و پاكيزگى ، يكى از بهترين عادات عرب به شمار آمده و آنان همواره به وسيله بخور و عود و صندل و كُنْدر و جز اينها، خود و محيط خويش را خوشبو و معطر مى كرده اند. دين مبين اسلام نيز تأكيد فراوان بر اين مطلب داشته و روايات و احاديث فراوانى در اين مورد وارد شده است كه از مجموعه آن احاديث و روايات مى توان اينگونه نتيجه گرفت كه اسلام تأكيد فراوان بر استفاده از عطر و بخور و جز اينها، بخصوص  به هنگام حضور در اجتماعات و نماز جمعه و اعياد و بطور كلى در هر مناسبتى كرده است.

در اين ميان، كعبه مشرفه، كه محلی  است مقدس و موقعيت خاصى را در ميان مردم در طول تاريخ داشته و دارد، از اين قاعده مستثنى نبوده است و آن را همواره با عطرهى مختلف خوشبو مى كرده اند.

مورخین مینویسند که رسم عطری ساختن کعبه  حتی در دوران جاهليت  نیز مروج بود . وعربها  بطور متداوم داخل وبیرون خانه کعبه را بشمول دوشاخ قوچ از سوی پروردگار برای بجای اسماعیل ، برى حضرت ابراهيم عليه السلام  آورده شد و قربانى گرديد  آن را  بر ديوار مقابل درِ كعبه قرار داده بودند نيز معطر می ساختند .

الحاج امین الدین «  سعیدی-سعید افغانی  »