طالبان و روزهای دشوار هرات

تاریخ نشر جمعه هشتم حوت  ۱۳۹۳ –  ۲۷  فبروری ۲۰۱۵ هالند

محترم رسول پویان

طالبان و روزهای دشوار هرات

 رسول پویان

بخش نخست

توضیح
مردم ما وحشت و خشونت طالبان را با گوشت و پوست خود لمس، احساس و درک کرده اند. از خون پاک قربانیان بی دفاع در وجب وجب خاک میهن لاله های خونینی دمیده که پیام این ظلم و ستمگری را به نسل های آینده می رسانند. در بارۀ طالبان زیاد نبشته شده است؛ اما در این نگاره فقط گوشه هایی از طرز حکومت استبدادی طالبان در عمل و به طور عینی در ولایت هرات به رشته نگارش درآمده است؛ بی شک که می تواند ماهیت واقعی این گروه را در عمل هویدا سازد.

مقدمه

از طالبان پدیده مبهم و پیچیده‏یی ساخته اند تا در راستای اهداف منطقه‏ای، بین ‏المللی و داخلی خود بهتر از آنها استفاده کنند. تجارب تلخ نشان داده است که بار جنگ و ناامنی و بی‏ثبات‏سازی کشور توسط طالبان بیشتر از همه کمر مردم فقیر و مظلوم افغانستان را شکسته است. برای شناخت طالبان نیاز به درک و تحلیل استراتیژیک منطقوی و بین‏ المللی می‏باشد؛ زیرا ضـرورت وجـودی طالبان با اهداف استراتیژیک منطقوی پاکستان، عربستان سـعودی، بریتانیا، ایالات متحده امـریکا و هـم پیمانـان آنها گـره خورده است.

در این نبشته مختصر به ابعاد بین‏ المللی و منطقوی طالبان پرداخته نشده است؛ بلکه بیشتر به عملکر واقعی و اجرایی طالبان در هرات اختصاص دارد. معلومات و مطالب این نوشته در زمان حکومت طالبان بر مبنای مشاهدات عینی نویسنده، مشاهدات عینی کسانی که در آن دوره زندگی می‏کردند، مصاحبه با هراتیان و اخبار رادیو و روزنامه همان وقت استوار می‏باشد.
مطالب این اثر به مثابه مشتی نمونه خروار می‏تواند چهره واقعی طالبان و ماهیت حکومت استبدادی آنان را آشکار سازد. همچنان از لابلای معلومات متذکره می‏توان به مظلومیت و محرومیت مردم هرات در آن دوره پی برد. امیدوارم اثر حاضر بتواند ماهیت اصلی این گروه را برای خوانندگان روشن سازد و به مردم کشور آگاهی فشرده‏ای ارایه کند . در اخیر از خوانندگان محترم آرزومندم که از انتقادات و پیشنهادات سازنده خود دریغ نورزند.

ورود طالبان به شهر هرات

پس از شکست آخرین مقاومت قوای مشترک هرات و کابل در برابر هجوم برق آسای نیروهای طالبان در منطقه شاهبید ادرسکن زمینۀ ورود طالبان به شهر هرات فراهم شد. سران حکومت محلی هرات و هیئت بلند رتبۀ دولت برهان ‏الدین ربانی بعد از متواری شدن قوای موصوف روحیه خود را از دست دادند. از شهر و مردم و امکانات وافر نظامی و اقتصادی دفاع نکردند؛ هزاران نیروی مسلح را بی‏سرنوشت رها کرده و به فکر نجات جان خود شدند. آنان در شب سه شنبه ۱۴ سنبله ۱۳۷۴ خورشیدی به کشور ایران فرار کردند. طالبان بدون هیچ‏گونه مقاومتی وارد شهر شدند. فقط در پایان شب فیر گلوله‏ هایی برای لحظاتی کوتاه سکوت را شکست.

سیمای عمومی شهرهری در روز سه شنبه نخستین روز ورود طالبان از قول شاهد عینی: ساعت هشت و نیم صبح بود که از منزلم واقع درپای مسجد جامع بزرگ هرات بیرون شدم و جهت دیدن اوضاع در سرک‏های شهر به گردش آغازیدم.

در مقابل قوماندانی امنیه برای نخستین بار چشمم به چهرۀ یک جنگجوی طالب که با مندیل سیاه، پیراهن بلند و تنبان گشاد ملبس بود، افتاد. تویوتا های مزین با مرمی‏های راکت خبر از حرکت نظامی جدید و جنگ سرعتمند دیگری می‏داد. دورۀ دسته‏ های مسلح پیاده گرد و سنگرنشین مجاهدین و تانک‏های سنگین و زیل‏های کند روسی به سر رسیده بود. طالب راکت به دوش و شلاق به دست تویوتا سوار در حقیقت سنبل نبردی تازه و مرحله جدیدی بود.

در مراکز حساس و مهم شهر تعدادی از این قوا مستقر شده بودند. در کنار درب غند نظم جهادی که تا دیروز مرکز فرماندهی نیروهای امنیتی و نظامی فعال شهر محسوب می‏شد و هزاران نیروی مسلح در اختیار داشت، فقط یک نفر طالب نوجوان نشسته بود و از مجاهدین مسلح سابق اثری دیده نمی‏شد. در جنوب دفتر ولایت هرات به تعداد ۲۰ نعش بی‏جان نیروهای بی‏سرنوشت کابلی به روی زمین افتاده بودند که شب هنگام حین ورود طلب ‏ها از نابلدی به قتل رسیده بودند.

مردم شهر هرات با حیرت و تعجب به بازارها ریخته و قوای پراکنده و گرد زدۀ طالبان را تماشا می‏کردند. از وقوع بسیار سریع حوادث جاری گیج و منگ به نظر می‏آمدند. اگرچه به غم شکست قوماندان‏های سابق نبوده و از حکومت مجاهدین دل خوشی نداشتند؛ لیکن از قوای طالبان احساس بیگانگی می‏کردند. شوخی کنان باهم می‏گفتند که چه گونه اردو و پشتو یاد گیریم. قندهاری‏های ساکن شهر هری خوش و خندان در جاده ‏ها موتر دوانی می‏کردند و با طالبان همکاری مستقیم داشتند.

بیشتر دوکان‏های بازار شهر بسته بود. بعد از چاشت دوکانی را باز ندیدم. دیگرگاهان بازارها خلوت شده بود. مردم بسیار خسته و افسرده معلوم می‏شدند. مثل این‏که اندکی به خود آمده و به حال و آینده می‏اندیشیدند. از چهره‏های خاکزده و رنجور شان هویدا بود که به آینده هیچ اعتمادی ندارند. به نظر می‏آمد که از زیر ناودان بر خاسته و در زیر شرشره نشسته اند. از صحبت با اقوام و خویشان چنین بر می‏آمد که زنان و دختران تحصیل کرده از همه بیشتر نگران بودند. در این روز هیچ نوع درگیری و ناامنی رخ نداد. مردم هرات در یک نوع سکوت، ابهام و سردرگمی روز را به شب رسانیدند.

در شهر آوازه بود که دو لب شاهراه هرات‏ ادرسکن و ادرسکن‏ گرشک پر از اجساد کشته‏ گان هراتی و کابلی است؛ آنان در جنگ با طالبان کشته شدند؛ کسی از ترس طالبان جرئت جمع‏ آوری و دفن این اجساد را ندارد. این سنگدلی و بی‏رحمی طالبان در پایان روز بر ترس و نگرانی مردم بسی افزوده بود.

آغاز حکومت طالبان در هرات

پس از ورود طالبان به شهر هرات نظم حکومت سابق به کلی بهم ریخته بود و در حدود ۱۱ الی ۱۲ هزار قوای مسلح قول اردو، قوای چهار زرهدار، لوای سرحدی، غند نظم جهادی، فرقۀ هفده، قوماندانی امنیه و ماموریت ‏های نواحی شهری به سبب فرار سران نظامی و حکومتی هرات متلاشی شده بودند.

در گام نخست شورای علمای هرات (که در زمان اسمعیل خان از وفادارترین و نزدیک‏ترین کانون دینی به حکومت محلی این ولایت محسوب می‏شد و رئیس آن از مدافعان مجاهدین بود)، پیشتر از همه به استقبال طلب ها شتافت و مولوی خدا داد به نمایندگی از شورا، وفاداری خود را به طالبان اعلان نمود.

پالسی حکومت طالبان با صدور اطلاعیه های رادیویی به سمع مردم هرات رسانیده می‏شد. به تاریخ ۱۵ برج سنبله ۱۳۷۴ اطلاعیه ۶ ماده ای توسط شورای مشترک علمای هرات و طالبان از طریق رادیو هرات پخش شد که متن آن به شرح زیر است:

1. هیچ کس حق ندارد به طور انفرادی و هیئت به بهانۀ تلاشی(بازرسی) داخل منزل مردم شود.
2. هیچ کس حق ندارد بدون اجازه ولایت موتر شخصی کسی را بگیرد و اگر گرفته باشد باید دوباره به مالکش بر گرداند.
3. ما مورین و کارکنان دولتی مکلفیت دارند از اموال و دارائی ادارۀ مربوطۀ خود توسط نوکریوال محافظت کنند.
4. امنیت شهر از طرف برادران طلبۀ کرام گرفته می‏شود و قابل تشویش و نگرانی نیست.
5. جزئی ترین مداخله به اموال شخصی و دولتی پیگرد شرعی دارد.
6. قیود شبگردی از ساعت ۹ بجۀ  شب تا ساعت ۴ صبح بر قرار است.

اطلاعیۀ شورای عالی طلب ها: تمام معلمین و متعلمین ذکور مکاتب از روز پنجشنبه ۱۶ برج سنبلۀ  ۱۳۷۴ برسر درس و تعلیم خود حاضر شوند.

چنان‏که از متن اعلامیه پیداست، طالبان به طور رسمی زنان و دختران را از حق تعلیم و تعلم در مکاتب محروم کردند. این اطلاعیه قلوب زنان و دختران هراتی را که به علم، معارف و تحصیل عشق می‏ورزید ند نه تنها شکست؛ بلکه تمام امیدهای آنان را به یأس مبدل کرد.

ابلاغیۀ  شورای نظامی طلب ها: تمام کارکنان نظامی و ملکی روز پنجشنبه ۱۶ برج سنبله بر سر وظایف خود حاضر شوند، در غیر آن مطابق قانون با آنها برخورد می‏شود.

اطلاعیه طلب های کرام و ریاست محاکم

1. تمام مأمورین قضائی شهر و ولسوالی‏ها برسر وظایف خود حاضر شوند.
2. عارضین محترم از تقدیم عرایض حقوقی خود الی ۱۵ روز خودداری کنند.

ادامه دارد….