تاریخ نشر یکشنبه سوم حوت ۱۳۹۹ – ۲۱ فبروری ۲۰۲۱ هالند
حکایت ۲۹۸
تا توانی زندگانی آنچنان با همه
بشنو از من ، این نصیحت یاد بادا از منت
کاستین ها در غم تو تر کنند از آب گرم
گر نشیند خاک نرمی ناگهان بر دامنت
« شرف الدین حسام نسفی »
پاس خاطر رعیت
بعد از گرفتاری عمر ولیث صفاری بدست امیر اسمعیل سامانی در سال (۲۸۷ هجری ) و استیلای سامانیان بر بلخ وهرات ، امیر سامانی از عمر ولیث محل خزائن اورا جویا شد، عمرو گفت :
تاریخ نشر پنجشنبه ۱۶ دلو ۱۳۹۹ – چهارم فبروری ۲۰۲۱ هالند
حکایت ۲۹۷
هنری باش و هرچه خواهی کن
نه بزرگی بمادر و پدر است
نافهء مشک را ببین بمثل
کاین قیاس بدیع معتبر است
« کافی همدانی »
وجه قرائت
علماء نحو میگویند اسم اشارهء « ذا » در حال افراد بهمین صورت ودر حال تثبیه اگر مرفوع المحل باشد « ذان » و اگر منصوب المحل یا مرجرورالمحل باشد « ذین » خوانده میشود .
تاریخ نشر جمعه هفتم قوس ۱۳۹۹ – ۲۷ نوامبر ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۹۶
دانی که چه گفت : زال با رستمِ گرد
دشمن نتوان حقیر و بیچاره شمرد
« سعدی »
بی احتیاطی
در سال (۴۶۵ هجری ) آلب ارسلان سلجوقی با لشکری گران بقصد تسخیر ماوراءالنهر حرکت نمود وهنگامی که از آب جیحون گذشت ، عده ای از غلامان سلطان بقلعه ای که در کنار آب واقع بود هجوم برده کوتوال قلعه را که یوسف نام داشت گرفتار کرده ونزد آلب ارسلان بردند !
تاریخ نشر دوشنبه ۲۸ میزان ۱۳۹۹ – ۱۹ اکتوبر ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۹۵
هر آنکس که در دست فرمان او
زمامِ خلائق نهد کردگار
همان به که کوشد بنام نکو
که آن ماند از خسروان یادگار
« رشید وطواط »
عذرخواهی
در شرح حال ابن ابی الطیب ( علی بن عبدالله بن احمد نیشابوری زاهد و مفسر معروف قرن پنجم هجری که در هشتم شوال سال ۴۵۸ هجری وفات یافته است ) نوشته اند که وی را درسال ۴۱۴ هجری نزد سلطان محمود غزنوی بردند.
تاریخ نشر جمعه ۱۸ میزان ۱۳۹۹ – نهم اکتوبر ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۹۴
تا تو باشی غرقهء هر بیم وتاب
روزهء تو صرفهء نانست و آب
« میر حسینی هروی »
کنایه
مولانا ساغری از جملهء شعرای معاصر مولانا جامی بود که مولانا گاهگاهی با وی مطایبه می نمود.
در بارهء ساغری نوشته اند که به بخل متهم بود و بیخبر بر سفرهء دیگری حاضر میشد و در خوردن غذا شرکت می نمود.
تاریخ نشر سه شنبه ۱۴ اسد ۱۳۹۹ – چهارم آگست ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۹۳
حرص دانی چیست روبه بازی طبع خسیس
خشم دانی چیست سگ رویی نفس نابکا ر
«جمال الدین عبدالرزاق»
طفل بد آموز
اصمعی نویسنده و ادیب معروف عرب حکایت کرده است که در کوفه کودکی را دیدم در کوچه زیر کلکین خانه ای ایستاده بود و قرص نانی که در دست داشت لقمه لقمه از آن می کند و بطرف کلکین با نان اشاره می کرد و آنگاه می خورد:
تاریخ نشر یکشنبه ۲۲ سرطان ۱۳۹۹ – ۱۲ جولای ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۹۲
این شکم بی هنر پیچ پیچ
صبر ندارد که بسازد به هیچ
« سعدی »
غصهء آش
یکی از امراء در بار سلطان حسین بایقرا (۸۶۳ – ۹۱۲) که امیرعلیشیر را با وی سابقهء الفت و محبتی بود ، در گذشته بود وامیر علیشیر بجهت ترویح روح او امر فرمود که آشی برسم خیرات بپزند و بفقرا و محتاجان بخورانند.
تاریخ نشر پنجشنبه هشتم جوزا ۱۳۹۹ – ۲۸ می ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۹۱
گرنه فریبندهء رنگی چو خا ر
رخ چو بنفشه بسوی خود مدار
« نظامی گنجوی »
علامت شجاعت
شاه عباس صفوی (۹۸۵– ۱۰۳۸) وقتی به حاتم خان اردو بادی که از ندیمان مقرب وی بود گفت :
علمای قیافه شناسی گفته اند که آواز بلند علامت شجاعت است و نوشته اند که این مطلب به تجربه رسیده است .
تاریخ نشر چهار شنبه ۱۷ ثور ۱۳۹۹ – ششم می ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۹۰
شرطست که چون در حرم عشق آبی
زان پیش که پای در تهی سر بنهی
« رفیع مروزی »
شجاعت و تدبیر
در سال ( ۴۲۳ هجری التونتاش حاجب که از سرداران بزرگ دربار غزنه بود ، بفرمان سلطان مسعون غزنوی (۴۲۱ – ۴۳۲ ) مأمور شد که با لشکری گران از خوارزم متوجه ماوراءالنهر شود و بخارا و سمرقند را از دست علی تگین بیرون بیاورد؟
تاریخ نشرشنبه ۳۰ حمل ۱۳۹۹ – ۱۸ اپریل ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۸۹
اگر از دست احسان مرهم دلها نمی گردی
بخلق از خود تسلی دار باری اهل عالم را
« صاحئب »
مقایسه
زنی را از خوارج ، نزد حجاج بن یوسف ثقفی معروف که در روز ۱۳ رمضان سال (۹۵) هجری در گذشته است آوردند.
تاریخ نشر دوشنبه پنجم حوت ۱۳۹۸ – ۲۴ فبروری ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۸۸
گوش بر مدح مدح کوکم نه
بلکه احث التراب فی وجهه
« جامی »
نسبنامهء مجعول
یکی از شعرای معاصر ابوریحان بیرونی ( محمد بن احمد خوارزمی فیلسوف و ریاضی دان مشهور متولد در ۳ ذی الحجه ۱۳۶۲ و متوفی در ۲ رجب ۴۴۴ ) که ظاهرآ معروف به ابوالحسن بود .
تاریخ نشر یکشنبه ۲۷ دلو ۱۳۹۸ – ۱۶ فبروری ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۸۷
عمر بخشنودی دلها گذار
تا زتو خشنود شود کردگار
« نظامی گنجوی »
چهار قسم مأمور
منصور عباسی ( ۱۳۶ – ۱۵۸ ) یکروز که در مجلس وی سخن از مأمورین دولت در میان آمده بود ، آهی کشید:
یکی از ندیمان که نسبت بدیگران بیشتر محرم و همراز خلیفه بود سبب آنرا پرسید:
تاریخ نشر شنبه ۱۲ دلو ۱۳۹۸ – اول فبروری ۲۰۲۰ هالند
حکایت ۲۸۶
هر که رد خلق می گردد قبولِ خالق است
وقت آنکس خوش که مارا از نظرمی افگند
« صائب »
عرقِ سیاه
علامه قطب الدین شیرازی محمود بن مسعود کازرونی مصنف کتاب مشهور « دره التاج» و شارح قسم سیم مفتاح ، و کتب دیگر کهدر سال (۷۱۰) در تبریز وفات یافت شخصی ظریفی بود.
تاریخ نشر یکشنبه دهم قوس ۱۳۹۸ – اول دسامبر ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۸۵
بهیچ کار نیایم گرم تو نپسندی
وگر قبول کنی کار کار ما باشد
« سعدی »
طفلی با روح بزرگ
سید جلال الدین عضد ، شاعر معروف قرن هشتم ، از سادات یزد بود و پدرش سید عضد در دستگاه ملوک آل مظفر رتبهء امارت داشت.
تاریخ نشر جمعه اول قوس ۱۳۹۸ – ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۸۴
چون یار دلا میان بآزارِ تو بست
گفتم که مگر دل همه در کارِ تو بست
آن عشوه که در جهان ازاو کس نخرید
آورد و به نرخ نیک دربارِ تو بست
« سمائی مروزی »
دو برادر
بعد از وفات امیر ناصر الدین سبکتگین ( ۳۶۶ – ۳۸۷ ) پسرش اسمعیل که در غزنین بود بجای پدر نشست و خود را جانشین سبکتگین خواند، خطبه و سکه بنام خود کرد.
تاریخ نشر دو شنبه ۱۳عقرب ۱۳۹۸ – چهارم نوامبر ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۸۳
جز راست نباید گفت
هر راست نشاید گفت
این پند مرا یاد است
از خواجه انصاری
«؟»
راست نا مقبول
عنصر المعالی کیکاوس بن اسکندر زیاری پسر خود را پند داده است که هیچگاه دروغ مگوی و اگر راست بدروغ ماننده باشد نیز مگوی که مردم دروغی را که شبیه براست باشد می پذیرند و راستی را که باور کردنی نباشد قبول نمیکنند .
تاریخ نشر یکشنبه پنجم عقرب ۱۳۹۸ – ۲۷ اکتوبر ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۸۲
کرده ام عهد که کار نگزینم جز عشق
بی تأمل زده ام دست بکاری که مپرس
« صائب »
دلباخته اسیر
عارف مشهور قرن پنجم هجری شیخ ابو سعید ابی الخیر، یک روز از بازار می گذشت ، نزدیک نخاس خانهء که مرکز برده فروشی بود رسید ، آواز چنگ شنید نظر کرد و کنیز ک ترکی را دید که چنگ می نواخت و این دوبیت را زمزمه میکرد:
تاریخ نشر شنبه ۲۰ میزان ۱۳۹۸ – ۱۲ اکتوبر ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۸۱
دفتر صوفی کتاب و حرف نیست
جز دل اسپید همچون برف نیست
زاد دانشمند آثار قلم
زاد صوفی چیست انوار قدم
« مولانا جلال الدین »
قریحهء ممتاز
سعید خان قریشی که از شعرای معروف دربار شاه جهان (۱۰۳۷ – ۱۰۶۹) بود و در هند میزیست ، هنگامیکه شاهزاده مراد بخش از جانب شاه جهان ، حاکم احمد آباد گجرات شد (سنه ۱۰۶۸) در ردیف همراهان موکب شاهزاده به احمد آباد رفت .
تاریخ نشر یکشنبه نهم سرطان ۱۳۹۸ – ۳۰ جون ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۸۰
شعر شاعر نغمهء آزاد روح شاعر است
کی توان این نغمه را بنهفت با افسونگری
« بهار »
آزمایش ادبی
در مجلس یکی از شهزاد گان تیموری که مولینا نورالدین عبدالرحمن جامی و شاعر معاصرش مولینا بنائی حضور داشتند سخن به بدیهه گوئی وذکر شاعر بدیهه سرا منجر شد. شهزادهء تیموری خواست آن دو تن را در این مورد بیازماید ، زین رو خطاب به جامی گفت :
تاریخ نشر یکشنبه دوم سرطان ۱۳۹۸ – ۲۳ جون ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۷۹
چون نکردی خرابی آبادان
بخرابی چه میشوی شادان ؟
« سنائی »
می خواهد بمیرد
ابراهیم بن ابی محمد یحیی ابن مبارک یزیدی که یکی از ادبای معاصر مأمون عباسی (۱۹۸ – ۲۱۸) بوده از پدر خود یحیی یزیدی نقل کرده است که من در مجلس ابراهیم بن عبدالله بن حسن مثنی (مشهور بقتیل) با خمرا که در ۱۵ ذیعقدهء سال ۱۴۵ هجری در جنگ با لشکریان ( منصور عباسی مقتول شده ) نشسته بودم ابراهیم احوال یکی از دوستان خود را که آنروز در مجلس حاضر نشده بود پرسید و چون حضار اظهار بی اطلاعی کردند .
تاریخ نشر شنبه ۱۸ جوزا ۱۳۹۸ – ۸ جون ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۷۸
گر شکستی نشد از شعر درست
آن نه از وزن ، زبی وزنی تست
« جامی »
شعر بو دار
ابوالعتاهیه که د رحکایت (۲۷۲) عشق او را به عتبه کنیزک مهدی حکایت کردیم وقتی با بونواس گفته بود :
شنیده ام که تا گل و ریاحین حاضر نباشد تو نمیتوانی شعر بسرائی آیا همینطور است ؟
ابو نواس جواب داد:
تاریخ نشر یکشنبه پنجم جوزا ۱۳۹۸ – ۲۶ می ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۷۷
قضا چون ز گردون فروهشت پر
همه عاقلان کور گردند و کر
« نظامی گنجوی »
مزد آدمکشی
بلال ابن ابی برده ابن ابی موسی اشعری ، در زندان حجاج ثقفی محبوس بود و بسبب تعذیب شدیدی که بامر حجاج نسبت بوی روا می داشتند رنجور شده بود.
تاریخ نشر دوشنبه ۳۰ ثور ۱۳۹۸ – ۲۰ می ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۷۶
صبوری من و بی رحمی تو آتش وآب
دل من و غم عشق تو آبگینه و سنگ
« ولی دشت بیاضی »
عفت قلم
نامه ای از طرف یکی از معاصرین خواجه نصیر الدین طوسی ( محمد بن محمد بن حسن دانشمند معروف شارح کتب ابن سینا و مؤلف اخلاق ناصری متولد در( ۱۱ جمادی الاول سنه ۵۹۷ و متوفی در ۱۸ ذیحجه ۶۷۲ ) که با وی خصومتی داشت باو رسید.
تاریخ نشر جمعه ۲۰ ثور ۱۳۹۸ – دهم می ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۷۵
هرچیز که دل بدان گراید
گر جهد کنی بدست آید
« نظامی »
ابو جعران
مریدان ابو الحجاج قصری ( عارف مشهور قرن چهارم هجری ) وقتی از او پرسیدند :
که شیخ و استاد تو کیست ؟
ابوالحجاج گفت :
تاریخ نشر دوشنبه دوم ثور ۱۳۹۸ – ۲۲ اپریل ۲۰۱۹ هالند
حکایت ۲۷۴
فسانهء خوب شو آخر چو میدانی که پیش از تو
فسانهء نیک و بد گشتند سامانی و ساسانی
« سنائی »
سختگیری
خواجه بهاؤالدین محمد جوینی پسر خواجه شمس الدین محمد صاحب دیوان جوینی در زمان وزارت پدرش بحکومت اصفهان منصوب شد و او با وصف اینکه شخص عالم و فاضل بود در سختگیری و عقوبت گناهکاران و بیگناهان و اظهار قدرت و سطوت بقول مؤرخان : کارهائی انجام داد که ظلم و ستم زیادی ابیه و حجاج بن یوسف را از یاد مردم برد.