۲۴ ساعت

ابو ریحان البیرونی

تاریخ نشر سه شنبه ۱۶حوت ۱۴۰۱– هفتم  مارچ ۲۰۲۳ هالند

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی زاده سال ۳۵۲ در خوارزم بدخشان کشور ما بود و در سال ۴۲۷در شهر غزنه وفات و در همان جا به خاک سپرده شد .

وی را در علوم هندسه ،جغرافیه ، تاریخ ، تقویم شناسی ، معدن شناسی ،جواهر شناسی ، طبابت و ادبیات از جمله بزرگ ترین دانشمندان جهان اسلام در سده چهارم و پنجم میدانند.

هر اندازه که زمان می‌گذرد باز هم جنبه های علمی ، اختراعات و کشفیاتش تازگی خود را از دست نداده .

ابو ریحان تا سن ۲۵ سالگی عمر خود را در زادگاهش خوارزم گذشتانده و از حضور دانشمندان و عالمان عصر خود استفاده های خوب علمی را بدست آورده بود ضمنا در مورد علم فلسفه و علم نجوم با ابو علی سینا بلخی دائما در تماس بوده و ملاقات‌های دائمی داشت که درباره علم فلسفه و علم نجوم دائما به سوالهای یکدیگر خود مشغول بودند.

البیرونی بعدا از خوارزم مدتی را در بخارا ، ری و گرگان به سر برد و از شهری به شهر دیگربرای تکمیل معلومات علمی خود رفت .

یک مدت را در بخارا به دیدار امیر منصور سامانی رفته بود که از طرف وی به نحوه احسن پذیرایی شده بود .ضمنا نامبرده یک قسمت زندگی خود را در دوره غزنویان ،سامانیان و صفاریان گذشتانده بود و ضمن مسافرت‌های پی در پی  خود از یک شهر به شهر دیگر توانسته بود رقم مربوط به طول محیط کره زمین را حساب نماید؛

همچنان امکان حرکت کره زمین به دور خودش را در طول همین دوره مطرح کرده بود . از همین سبب ابوریحان را اولین مخترع نظریه حرکت زمین به دور خودش میدانند .

ابو ریحان خورشید گرفتگی روز هشتم ماه آپریل در سال ۱۵۱۹را در کوههای لغمان و مهتاب گرفتگی را نیز در همین سال ۱۵۱۹در ماه سپتامبر در شهر غزنه در رصدخانه خود پیشگویی کرده بود بر علاوه نامبرده در اثر سعی و تلاش های شبانه‌ روزی خود توانسته بود موقیعت شهرها را روی نقشه جغرافیایی مشخص سازد زیرا دقیق ترین رقم طول زمین را دقیقا سنجش کرده بود که از باعث همین اختراعات و کشفیاتش اورا مخترع حرکت زمین باورش میدانند .

ابوریحان البیرونی برای محاسبه شعاع زمین روش مخصوص را ارائه کرده است نامبرده کار رصد خانه خود را در سال ۴۰۷ شروع کرده بود ضمنا ابوریحان ترازو برای اندازه گیری وزن مخصوص جامدات و تعیین مقدار طلا و نقره  در اجسام مرکب را نیز اختراع کرده است همچنان جزر و مد را برای اولین بار در سطح جهان مطرح کرده است و قبله نما نیز یکی دیگر از اختراعات البیرونی میباشد .

البیرونی یک نابغه بزرگ علمی  در سطح جهان میباشد که از زمین تا فضا کشفیات متعدد داشته است .

ابوریحان به زبان‌های عربی ،فارسی یونانی ، سریانی، هندی و سانسکریت بلدیت خوبی داشت تألیفات متعددی از این راد مرد برجامانده که حدود ۱۴۵ جلد کتاب میباشد که همه در عرصه ها و بخش‌های مهم درباره ریاضیات ، علم نجوم و علم ستارشناسی است که در حدود ۹۰ ٪ کتاب‌هایش را تشکیل می‌دهد.

کتابی که بنام سلطان مسعود غزنوی نوشته مانند یک دایرهالمعارف است که از اوضاع تمدن و فرهنگ کشور هند معلومات کافی دارد ابوریحان کتابش را برای سلطان مسعود غزنوی فرستاد وسلطان در عوض برای ابوریحان سه بار شتر نقره به طور تحفه فرستاد ولی این جوانمرد افغان آن را نپذیرفت و در نامه‌ ای برای سلطان مسعود نوشت که من این کتاب را که تمام آن در باره ی علم و دانش نوین میباشد خواستم که نسل های بعد از من از آن استفاده نمایند .

کتاب دیگرش در زمینه علم نجوم و ستاره شناسی میباشد که کاملا این کتاب را به زبان فارسی زبان مادری خود نوشته.

سلطان محمود غزنوی بعد از فتح خوارزم البیرونی را با خود به شهر غزنه آورد و در جمله درباریان خاص خود قرار داد که در تمام جنگ ها خصوصا در جنگ ها با هندیان همیشه با سلطان محمود یکجا بود و از سال  ۴۰۸تا۴۲۱به قسم منجم و مشاور خاص سلطان محمود غزنوی بود .

بعدا ابوریحان مدت ۱۳ سال عمر خود را در هندوستان سپری نمود که در طول این مدت توانست لسان سانسکریت را به خوبی بیاموزد و حتی توانسته بود از کتاب‌های سانسکریت چندین کتاب را به زبان های عربی و فارسی ترجمه کند .

  آرامگاه ابوریحان البیرونی

آرامگاه  البیرونی در دوکلیومتری شهر غزنه موقعیت دارد و کار ساختمان آن در دوره ریاست جمهوری مرحوم سردار داوود خان شروع شده بود که کار ساختمانی  و احاطه دیوارهای آن که در حدود سه جریب زمین به قسم یک باغ بزرگ  توسط شرکت ساختمانی کوه کن و نسب یک دروازه بزرگ آهنی تکمیل شده بود متاسفانه در اثر تحول رژیم و جنگ های دائمی و نا امنی کاملا کار آن متوقف شد در ضمن یک هیات باستان‌ شناسی که از کشور فرانسه خواسته شده بود بعد از تحقیقات و بررسی قبری که در آن ابوریحان مدفون شده بود یک عدد کتیبه سنگ مزار بدست آمد که روی آن سنگ مزار نوشته شده بود “ هذا قبر محمد بن احمد البیرونی  “ هم اکنون این کتیبه در وزارت فرهنگ نگهداری می‌شود.

البته از روی نا آرامی ها و بی امنیتی و جنگ های احزاب ادامه تعمیر مدرن و زیبایی که مد نظر گرفته شده بود کاملا به فراموشی سپرده شده زیرا قرار بود که تا سال ۲۰۱۳تمام کار عمارت آن تکمیل شود و در نظر بود که شهر غزنه به حیث مرکز تمدن کشور های اسلامی معرفی شود چون ابوریحان البیرونی یک شخصیت دانشمند نهایت نامدار در سطح جهان اسلام است در سال در سال ۱۹۷۴ فلمی از ابوریحان البیرونی در اتحاد جماهیر شوروی ساخته شده بود  ضمنا دانشگاه البیرونی واقع در شهر کوهستان در ولایت کاپیسا در کشور ما و دهانه ای در کره ماه به نام ابوریحان البیرونی مسمی شده است .

با احترام

داکتر علیشاه جوانشیر

سدنی-استرلیا