۲۴ ساعت

نوشتۀ : محترم استاد شاه محمود محمود

مقدمه :
سرمحقق عبدالله بختانی خدمتگار ، نویسنده ، ژورنالیست، شاعرو محققشناخته شده یی افغانستان روز شنبه ۵ حوت ۱۳۹۶ هـ ش = ۲۴ فبروری ۲۰۱۸ م به عمر نود وسه سالگی به جاویدانگی پیوست.

مرحوم استاد خدمتگاربختانی تحقیقاتی فراوان دربخش های مختلف ادبی و فرهنگی انجام داده و بیشتر از صد اثر تحقیقی به زبان های فارسی و پشتو نوشت که منجمله ۷۸ اثرآن چاپ و ۲۸ اثر دیگر او ازچاپ بازمانده و یا در شرف چاپ است .

استاد بختانی خدمتگار عضو جنبش ویش زلمیان بود و در ادارات و مراکز علمی و مطبوعاتی و ژورنالیستی دربست های مختلف ایفای وظیفه نموده است .

دریغا امروز این دانشمند کثیرالتالیف نقاب در خاک نمود و به ابدیت پیوست! با مرحوم بختانی زمانی که در پوهنتون کابل محصل بودم ؛ در سال ۱۳۵۴ و یا ۱۳۵۵هـ ش در سیمیناری که در تالار سید جمال الدین افغان در کتابخانه پوهنتون کابل دایر گردیده بود ؛ آشنا شدم. بعدا” در اکثر سیمینار ها با هم میدیدیم و از محضر شان فیض میبردم إنسان دانشمند و محقق و استاد فرهیخته و شکسته نفس و متواضع بود .روحش شاد و یادش گرامی باد .
برای فرهنگیان و هموطنانم و به خصوص فامیل محترم شان ، وفات این دانشمند را تسلیت میگویم.

انالله و انا الیه راجعون

زندگی نامه مرحوم بختانی:
مرحوم سرمحقق عبدالله خدمتگار بختانی فرزند ملا آقا جان طبیب در روز چهارشنبه دهم سرطان ۱۳۰۴ هـ ش = ۱۳۴۳ هـ ق در قریه چهارباغ صفا ولسوالی سرخ رود ولایت ننگرهار تولد شده بود. تعلیمات ابتدایی را در دامان والدین و بعدا” ازاساتید همان زمان فرا گرفت و درکنار پدرعلم طبابت را آموخت . علوم عربی و دینی ، فقه، تجوید، تفسیر، حدیث، اصول فقه، اصول حدیث ، عقاید، میراث ، صرف و نحو، بدیع، بیان، معانی، حکمت و منطق را درننګرهار و کابل در مدارس خصوصی و دارالعلوم عربی کابل آموزش دید و تا درجه « مولوی » رسید .
فارسی – دری و زبان عربی و طب قدیمه و ریاضی را در مدارس محلی و مروج آن زمان فرا گرفت.تاریخ ، جغرافیا و فزیک و کیمیا و بیالوژی را تا سطح معیاری بکوریا بصورت شخصی آموزش دید. و درمورد فلسفه و جامعه شناسی و سیاست و سایکولوژی مطالعات وسیع انجام داد.
از علمای دینی چون حاجی ملا مدد مولوی قلعه نو ولسوالی سرخ رود ، ملا محمد حفیظ خطیب مسجد جامع حضرت صاحب چهارباغ صفا، استاد حافظ ملک مدیر مدرسه ودارالحفاظ مسجد حضرت صاحب ، ملا عبدالغنی طبیب قریه علی خیل ، مولوی عبدالله جان از قریه شمسیه پور سرخ رود، مولوی میر عبدالواحد خطیب مسجد جامع نکرخیل ولسوالی خوگیانی، ملا عبدالودود لوگری معلم ، امین گل مولوی قریه میران قاسم یکه ، مولوی عبدالرحیم باشنده قریه پشه یی تیگرو ولایت لغمان ، مولوی فیض الله از لغمان، استاد مولوی محمد سعید سرروضه وال خلیفه نقیب صاحب و امثال آنها آموزش دینی و طبی دید.
زبان انگلیسی رااز معلم محمد عمر قریشی از پغمان فراگرفت. زبان پشتو زبان مادری اش بود و برای آموزش آن ضرورت به معلم و استاد نداشت اما با رهنمایی اساتید و دانشمندان سرشناس وطن استاد گل پاچا الفت ، استاد قیام الدین خادم ، استاد صدیق الله رشتین و استاد عبدالروف بینوا؛ درشعر و ادب پشتو استاد شد .
زبان و ترجمه ادبیات زبان روسی را در مدت اقامت خویش بین سالهای ۱۳۶۳ – ۱۳۶۴ هـ ش در پوهنتون لومونوسوف شهر مسکو بصورت اساسی اموزش دید و فراگرفت .
مرحوم بختانی تمام عمر را مصروف خدمت و تحقیقات علمی، ادبی ، ژورنالیستی بود مدت بیست وسه سال در ریاست پشتو ټولنه و چهارده سال در اکادمی علوم افغانستان مصروف تحقیقات ادبی و علمی بود .

کارکرد های اداری :
– در سال ۱۳۲۵ هـ ش ؛ کاتب رتبه ۱۱ مدیریت معارف ولایت ننگرهار
– در سال ۱۳۲۶ هـ ش ؛ عضو مدیریت مطبوعات ولایت ننگرهار و استاد کورسهای زبان پشتو که تحت نظر ریاست پشتو ټولنه بود.
– در ماه اسد سال ۱۳۳۱ هـ ش مدیر مسؤول جریده زیری و عضو مسلکی پشتو ټولنه .
– بین سال های ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۹ هـ ش معاون مدیریت مطبوعات ولایت ننگرهار و امر کورسهای پشتو، مدیرمسؤول مجله ننگرهار، عضو مسلکی ریاست نشرات ریاست مستقل مطبوعات ، مدیر عمومی مطبوعات و مسؤول روزنامه ننگرهارو برای بار دوم مدیر مسؤول مجله ننگرهار.
– در سال ۱۳۳۹ هـ ش عضویت مسلکی پشتو ټولنه ، مدیر ادبیات پشتو تولنه ، معاون ریاست پشتو ټولنه .
– در سال ۱۳۵۴ هـ ش به رتبه علمی څیرندوی ارتقا نمود و بعدا” وظایف مدیر مسؤول روزنامه هیواد و آمر اداری رشد و انکشاف زبان پشتو، رییس و سرمحرر روزنامه هیواد را به عهده داشت .
– در سال ۱۳۶۴ هـ ش عضویت در اکادمی علوم افغانستان .
– در سال ۱۳۷۳ هـ ش به تقاعد سوق گردید.

فعالیت های علمی :
مرحوم بختانی برعلاوه کار های اداری به تدریس زبان پشتو و فارسی – دری و عربی در مکاتب و کورسها پرداخت. همچنان تدریس تاریخ ادبیات پشتو را در دیپارتمنت پشتو پوهنتون کابل به عهده داشت. در سال ۱۳۸۲ هـ ش مدتی کوتاهی مدیریت مسؤول هفته نامه اتحاد افغان را داشت و در سال ۱۳۸۵ هـ ش یکبار دیگر تقاعد موصوف رفع و منحیث عضو علمی اکادمی علوم افغانستان به کار اغاز نمود. و بالاخره با داشتن رتبه دولتی ڼ مافوق رتبه مجددا” متقاعد گردید.
استاد بختانی اثار نثر و نظم و تحقیقات علمی زیادی به ارث گذاشته است بخشی از این آثار ترجمه از زبانهای روسی و عربی میباشد موصوف در سیمینار های علمی و ادبی شرکت فعال داشت و به کشور های شوروی سابق ، هندوستان ، عراق، المان، چک سلواکیا، پولیند و پاکستان در محافل علمی اشتراک نموده اند.
از آثار مشهور استاد بختانی تذکرهء شاعران زبان پشتو در پنج جلد می باشد و در پهلوی آن بیشتر از صد اثر چاپی و غیرچاپی دارند که لست منظم آن در سایت ها و فرهنگنامه و دانشنامه ها انتشار یافته است .(۱) به تاریخ ۱۳ سرطان ۱۳۸۹ هـ ش در محفل تجلیل از دانشمندان داکتر رهین وزیر اطلاعات و کلتور وقت؛ ازمرحوم عبدالله بختانی خدمتکار به عنوان شخصیت برجسته علمی فرهنگی کشور تجلیل به عمل آورد .

زیر نویسها :