یادی از زنده یاد استاد سید فضل احمد پیمان ، شاعرِ شورآفرین و مبارز خستگی ناپذیر
تاریخ نشر: یکشنبه ۲۰ جوزا ( خرداد ) ۱۴۰۳ خورشیدی – ۹ جون ۲۰۲۴ میلادی – ملبورن – آسترالیا
یادی از زنده یاد استاد سید فضل احمد پیمان ،
شاعرِ شورآفرین و مبارز خستگی ناپذیر
قیوم بشیر هروی
نهم جون ۲۰۲۴ میلادی
ملبورن – استرالیا
در سرزمین ما شعر های حماسی یا بعباره ای شعر مقاومت جایگاهی خاصی دارد چنانچه در برهه های مختلف تاریخی – سیاسی حماسه سرایانی بودند که برای بیداری مردم قلم بدست گرفتند ، اما اگر بصورت دقیق تر وبا بینش و نگرش صادقانه بدان بنگریم از دهه پنجاه بدینسو این نوع شعررشد قابل توجهی نموده است و امروزه شعر مقاومت را میتوان بعنوان شعر روشنگری ، بیداری ، مبارزاتی در برابر ستمگری ها ، نابسامانی ها و دفاع از ارزشهای والانی انسانی دانست.
آری ! شعرای زیادی با سرودن اشعار حماسی و مردمی نام شانرا بعنوان سرایشگر شعر مقاومت ثبت نمودند ، بخصوص پس از کودتای ثور ۱۳۵۷ خورشیدی و سیل مهاجرت ها به خارج از کشور ، این روند ادامه یافت.
یکی ازین حماسه سرایان زنده یاد استاد سید فضل احمد پیمان می باشد که می توان او را از بانیان شعر مقاومت در نیم قرن اخیر دانست. هرچند او در دهه دموکراسی نیز برای مبارزه با نابسامانی ها و بیان دردهای جامعه و مقابله با بیعدالتی های روزگار چنین سروده بود :
مردان کار دیده چی تقریر می کنند
پنهان خورید رشوه که تعزیر می کنند
قاچاق و رشوه را نتوان سد باب کرد
این خواب راغلط زه چی تعبیر می کنند
نا جایز است نزد بزرگان مظاهره
بگریز ای پسر که تو را گیر می کنند
صد خانه را خراب نمایند خائنان
اقدام بهر خود چو به تعبیر می کنند
محروم ما ز شمع و حریفان مال را
از برق های صد شمع تنویرمی کنند
قومی به زور پول به منصب رسیده اند
قومی دیگر حواله به تقدیر می کنند
هرروز تیره روز تر از روز دیگری
باطل در این خیال که اکسیر می کنند
زور مقررات به ظالم نمی رسد
مشکل حکایتی است که تقریر می کنند
سید فضل احمد پیمان در سال ۱۳۲۰ خورشیدی در روستای ملدان ولسوالی انجیل ولایت هرات دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را در همان جا آغاز نمود. ودرکنار آن به آموختن کتب دینی و عربی پرداخت. گفته شده که مرحوم پیمان در رشته حقوق نیز تحصیل نموده بود.
از سن ۱۸ سالگی به سرودن شعر روی آورد وبیشتر به سرایش غزل می پرداخت ، اما با دگرگونی ها و باسامانی های سیاسی در کشور بخصوص اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ شوروی تغییر مسیر داد و به سرایش اشعار حماسی و انقلابی شروع نمود و با نام های پیمان و سوگوار می سرود.
او با گرفتن قلم و سرودن شعر های حماسی ، در حالیکه مبارزه اش را در مقابل نیروهای اشغالگر شوروی و جیره خواران شان آغاز کرد ، نه تنها در روشن ساختن اذهان عامه از یکسو و روحیه دادن به فرزندان صدیق میهن که در مبارزات مسلحانه سهیم بودند از سوی دیگر تلاش نمود، بلکه به این باور داشت که سرودن اشعار حماسی و بازتاب آن در میان مردم و بخصوص مبارزان مدافع وطن باعث تقویت روحیه آنان میگردد.
مرور بر لغزش های جمعی از مجاهد نما ها پس از سقوط رژیم کمونیستی در کشور هرگز نمی تواند حقانیت جهادگران پاک اندیش واقعی را نادیده بگیرد .
درین شکی نیست که با تأسف عده ای فرصت طلب باعث شدند تا ذهنیت عامه نسبت به جهاد و جهادگران واقعی تغییر یابد ، اما باید بخاطر داشت که آینده گان با مرور بر صفحات زرین تاریخ مبارزات اجداد و نیاکان شان میتوانند چهره های مضر و یا بعباره ای گرگانی که در لباس میش بعنوان رهبر و پیشوا با ظهور نامیمون شان باعث ویرانی کشور و بربادی ارزش های انسانی و بخاک و خون کشیده شدن بیشتر هموطنان ما شدند را بخوبی خواهند شناخت.
زنده یاد پیمان را علاوه بر شاعر بودن بعنوان نویسنده ، سیاستمدار و حقوق دان نیز می شناختند. او علاوه بر چاپ سه اثر منحصر به فردش بنام های « شام شهیدان ، نوای آزادی و توفان خون » ، ماهنامه ی فروغ انقلاب، نخستین نشریه ی چاپی در ولایت بادغیس را نیز تآسیس و بعنوان صاحب امتیاز آن کار کرد. او همچنین مدیریت مسئول ماهنامه ی پیام همبستگی در ولایت هرات را بدوش داشت .
مرحوم پیمان در دهه هفتاد خورشیدی به حیث رئیس دادستانی ولایت بادغیس مقرر شد و در اوایل دهه هشتاد بصفت مستوفی ولایت هرات و در اواسط همین دهه به حیث رئیس دادستانی ولایت هرات منصوب گردید و همچنین مدتی به عنوان سرپرست ولایت هرات ایفای وظیفه نمود. او بیشتر بخاطر سروده های حماسی اش شهرت یافت ، هرچند در انواع قالب های شعری چون قصیده ، غزل ، مثنوی ، قطعه ، رباعی نیز ید طولائی داشت.
او انسانی بود روشن ، فهیم و نهایت مهربان که با درک اوضاع ناهنجار وطنش و اقتضای زمان شخصآ به مبارزات نظامی علیه اشغالگران پرداخت و علاوه بر مبارزات مسلحانه، مبارزه با قلم را با سرودن اشعار حماسی اش بدوش گرفت و هرگز بخاطر مقام و رتبه ای به مدح و ثنای اربابان زر و زور وتزویر نپرداخت و با جرئت به مبارزاتش ادامه میداد.
او حتی در سروده هایش چه غزل ، دوبیتی و یا رباعی همسنگرانش و رهبران جهاد را به دوری از ستم ، کبر و غرور بیجا مخاطب قرار می داد:
مجاهد ! ظلم و بدکاری گناه است
ستمگاری و مکاری گناه است
کسی کو پیرو اسلام باشد
اگر او را بیازاری گناه است
****
مجاهد چشم مستت را بنازم
جبین حق پرستت را بنازم
خرامان می روی در جبههِ جنگ
کلاشینکوف دستت را بنازم
****
خوشا آهنگِ وحدت ساز کردن
گره از مشکل خود باز کردن
به بالِ اتحاد و همنوائی
به اوج آرزو پرواز کردن
****
خوشا در رزمگه مردانه مردن
غبار از چهره هستی ستردن
خوشا جام شهادت نوش کردن
میان سنگر حق جان سپردن
****
لباس جنگ در بر می کنم من
به جرئت عزمِ سنگر می کنم من
قوای نابکار شوروی را
برون از خاکِ کشور می کنم من
گفته شده که داکتر نجیب الله رئیس جمهور وقت افغانستان توسط یکی از نزدیکانش از پیمان میخواهد تا از سرودن اشعار انقلابی اش دست بکشد و در عوض پست مهمی در حکومت برایش داده میشود ، غافل از آنکه این درخواست نه تنها او را ازین کار باز نداشت ، بلکه مصمم تر ساخت تا بهتر و پخته تر بسراید.
سخن در مورد این شاعر حماسی ، مبارز و سروده هایش زیاد است ، اما به گفته استاد سخن زنده یاد خلیل الله خلیلی اکتفاء می کنیم که در وصف زنده یاد پیمان و محتوای شعر او چنین گفته است:
” سید سخنور، حضرت سوگوار! شور رسوا کن دشمن خونخوار و سوز ناله برانگیز گلگون قبایان وطن در اشعار خجسته تو، چندان مقام متعالی دارد که جای برای تحلیل و نقد ادبی بازنمیگذارد، اما به صراحت میتوان گفت که جزالت و انسجام و رعایت مقررات و ریزه کاریها و ظرافت ها در شعر شیوای تو، بیانگر همان سبک عراقی است که در دبستان هنرپرور، شاعر ساز، روح انگیز و جان آویز هرات، خواجه انصاری پایه گذاشته . “
و سر انجام این مرد فاضل و شاعر شورآفرین و مبارز در روز سه شنبه اول عقرب سال ۱۳۹۷ خورشیدی در شهر هرات درگذشت و پیکر پاکش در در گازرگاه شریف و در جوار پیرهرات خواجه عبدالله انصاری رح بخاک سپرده شد. روحش شاد و یادش گرامی باد.
این هم نمونه ای دیگری از کلام آنمرحوم:
دریانوردِ پیر
من کیستم شناور بازو شکسته ای
در رهگذار سیل حوادث نشسته ای
غیر از خروش مدهش طوفان سهمگین
نشنیده مژده‌ای، ز لب پی خجسته ای
دلداده‌ای، فریفته‌ای، در هوای دوست
پیوند مهر از همه عالم گسسته ای
آزاده‌ای، ز بار تعلق بسان سرو
مجنون طراز سلسله برپای بسته ای
آزرده‌ای، ولی نه به آزار مایلی
دل خسته‌ای، ولیک دلی را نخسته ای
مستغنی از سیاست حکام بحر و بر
دریانورد پیر ز جان دست شسته ای
در احتضار، عمر به آخر رسانده‌ای
طرفی ز جان سپاری خود بر نبسته ای
از اهل این زمانه، سزاوار دوستی
کمتر سراغ دیده و بسیار جسته ای
از بخت در شکایت و از دهر تنگ‌دل
از آشنا ملول و ز بیگانه خسته ای
محروم زیست هرکه چو«پیمان» دراین وطن
یا سیم و زر نداشت یا دار و دسته ای
منابع :
۱ – دانشنامه آزاد.
۲ – یادداشت های وحید پیمان .