۲۴ ساعت

29 آوریل
۲دیدگاه

هویت گمشده ما ،ادامه فصل هفتم

تاریخ نشر چهار شنبه  دهم  ثور  ۱۳۹۹ –  ۲۹  اپریل ۲۰۲۰ هالند

هویت گمشده ما
قلعه ها و حصار های افغانستان (۴۳)
ادامه فصل هفتم

نوشتۀ : محترم استاد شاه محمود محمود

۷ – قلعهء کالیون و حصار فیوار :
این دو قلعه اگرچه در بادغیس واقع شده اند، لیکن در تاریخ بنام غور ثبت هستند. در مورد نام کالیون و فیوار تفاوت در نگارش نسخه های طبقات ناصری وجود دارد و پوهاند عبدالحی حبیبی مصحح این نسخه ها می نویسد که :

اصل : کالیو و فیوار و سیفرود. پ : فتوار و سیفر. در بعضى نسخ : کالیون یا کالیوار ینوار، یا فیوار یا بغشور. متن راورتى: فارس و ولایت کالیون و فیوار و بغشور. اختلاف نسخ راورتى: فارس فادس، قادس. بغشور یا سیفرود. چنانچه گذشت قادس اکنون هم در هرات مشهور است.

اما بغشور بقول ابن حوقل از مدن بامیان است، که ابو الفداء (ص ۴۵۷ ) آنرا از کور خراسان گفته است.اما بقول اصطخرى (ص ۲۱۲) کالوون (کالون) از شهرهاى خراسان بود، که بین مدن هرات و مرو ذکر رفته است.(۱۶۳)
لسترنج از موقعیت هر دو محل بی خبر بوده و می نویسد که دو قلعه عظیم و معروف آن ناحیه [ غور] یکی کلیون و دیگری فیوار که ده فرسخ از همدیگر فاصله داشتندو محل صحیح آن درست معلوم نیست ، پس از مقاومت بسیار تسلیم مغول ها گردیدند و با خاک یکسان شد. (۱۶۴)
مؤلف طبقات ناصری در ضمن فتوحان سلطان غیاث الدین محمد سام می نویسد که : بعد از چند سال قادس و ولایت کالیون و فیوار و سیفرود در ضبط آمد، چون آن بلاد در تصرف آمد، دختر عم خود ملکه تاج الحریر جوهر ملک بنت السلطان علاء الدین را در حباله خود آورد.(۱۶۵)
منهاج سراج از متانت و حصانت قلعهء کالیون نامبرده و می گوید : استادان عالم به اتفاق گفته اند که : « احسن حصون الدنیا و احسنها » یعنی کالیون از محکمترین و نیکوترین قلعه های جهان است.

از پای سنگ آن قلعه یک فرسنگ دیگر رو به بالا است و بارهء حصار بر سر آن سنگ است و بلند آن سنگ از یکهزار گز هم بیشتر و روی آن مثل دیواری است که بر رفتن هیچ جانوری بر آن ممکن نگردد، مگر حشرات ارضی را و بر آن سنگ صحت بقدر چهار تیر پرتاب با زیات باشد و هفت چاه آب در آن قلعه در سنگ خارا حفر کرده اند و در هریک چندان آب زاینده باشد که هرگز بخرج نقصان نگردد و در میان قلعه میدان بس بزرگ بود.(۱۶۶)
جوزجانی امادگی و دفاع از قلعه متذکره را از هجوم مغول چنگیزی می نویسد که : و ملک قطب الدین حسن (بن) على [بن ابى على‏] را فرمان داد، تا قلعهاى غور را معمور گرداند، و در محافظت آن بلاد جد بلیغ نماید، و ملک الکتاب اختیار الملک دولت‏یار طغرائى را به قلعه کالیون فرستاد، و دو پهلوان بزرگ خراسان، که ایشان را پسران یوزبک گفتندى، دران قلعه بودند و ملک شمس الدین محمد جوزجانى را، در شهر هرات نصب کرد و حصار فیوار را به پهلوان اصیل الدین نیشاپورى داماد مبارک پهلوان سپرد. (۱۶۷)
بقول منهاج سراج بعد از تخریب هرات، لشکر های مغول در پای قلعهء کالیون آمده، لشکر گاه کردند. غازیان و عیاران از قلعه فرود آمده و جهاد آغاز نهادند، شب و روز بجهاد و دفع دشمن مشغول شدند و مبالغی مغول را به دوزخ نفرستادند. کاربجائی رسید که لشکر مغول را بشب خوا ب از خوف ایشان ممکن نبود، تا مجبوراّ گرد بر گرد حصار دوباره بر آوردند و دروازه نهادند و پاسبان مقرر کردند.

کار محاصره حصار یکسال بطول انجامید و مردم کالیون از خوردن گوشت قدید و پسته، که پستهء خراسان همه از حوالی کالیون باشد، به بیماری دچار گشتهء غیر از پنجاه کس که آنان هم مریض بودند، بقیه همه مردند. لشکر مغول از آن حال خبر شدند و روی بفتح قلعه نهادند، اهل قلعه دل بر شهادت خوش کرده تمامت نعمت قلعه از زر و سیم و جامه های ثقال و آنچه قیمت داشت، همه را درچاهای قلعه انداختند و با سنگهای کلان پر کردند و باقی را سوختند و در قلعه را باز و با شمشیر های برهنه خود را بر کفار زدند و بدولت شهادت رسیدند.(۱۶۸)
در حاشیهء روضه الجنات به نقل از حافظ ابرو آمده است که در وقتی که لشکر چنگیز خان به خراسان درامد بادغیس در غایت معموری بوده است و چند شهر معتبر مثل : کالوین و غیره داشته و در بادغیس لشکریان چنگیز قتل و غارت بسیار کردند .(۱۶۹)
مرحوم غبار در جلد اول افغانستان درمسیر تاریخ آن را بنام قلعه کالیون یاد نموده‌است. نبردهای کالیون در هنگام حمله چنگیز مشهور است که مدت یکسال چهار ماه با دشمن جنگیدند و تا اینکه آذوقه اهالی قلعه ختم و از اثر خوردن گوشت قدید و پسته به مرض ورم اعضای بدن گرفتار بودند با آن هم حاضر به تسلیم شدن بدشمن نشدند تا اینکه از اهالی ۵۰ تن آن هم مریض باقی‌مانده بود که دروازه قلعه را گشودند و بر دشمن یورش بردند و بدینوسیله همه از بین رفتند (۱۷۰)

۸ – قلعه و حصار فیوار :
قلعه فیوار با وجودیکه محل دقیق آن تا هنوز به درستی معلوم نیست اما دایماً در کنار قلعه کالیون یکجا ذکر گردیده است . در لشکر های مغول بعد از فتح کالیون به پای قلعهء فیوار قادس آمدند. و این فیوار قلعه ای است در حصانت و متانت و استحکام از کالیون قوی تر و حال محکمی آن قلعه به اندازه است که ده مرد آن را محافظت توانند کرد و میان کالیون و فیوار ده فرسنگ مسافه است، چنانچه هردو قلعه در نظر یکدیگر بودندی اگر به پای کالیون سوار بیگانه آمدی بروز دود و بشب آتش کردندی، اهل قلعهء فیوار را معلوم شدی و اگر به پای فیوار آمدی همین حکم داشتی.
مردم فیوار نیز در این محاصره در اثر بیماری جملگی در گذشتند و به سپاهیان مغل خبر رسید که بجز هفت کس تمامی اهل قلعه مرده اند، آنگاه مغولان قلعه ره گرفتند و آن هفت تن را نیز شهید کردند و این حوادث در ( ۶۱۹ هـ ق ) بوقوع پیوست. (۱۷۱)
در روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات در جمله عجایب بادغیس از قلعهء نره تو نام برده گوید: و این قلعه بر قله کوهیست از سنگ خارا بخشت پخته عمارت یافته و یک راه باریک دارد. از پای کوه تا در قلعه که نیم فرسخ نزدیک است که بالا می باید رفت، دیگر از همه طرف کوه تا پای حصار سنگ خاراست یک اندازه که قریب به هزار گز که نه آسیب تیری بوی میرسد و نه آفت منجنیق و همیشه کمند حوادث از تعلق به کنگره بلندش کوتاه بوده و هست (۱۷۲)
استاد خلیلی می نویسد : قلعهء نره توکه یکی از مظبوط ترین آثار خیلی قدیمه است، در علاقهء قلعهء نو، بفاصله، هفت فرسخ از مرکز حکومتی بطرف جنوب غربی بالای کوه بلند واقع است. به جز یک راه بازیک و مشکل از هیچ طرف امکان دخول و صعود به قلعه نیست .

در ادوار سلف هنگام لزوم و ضرورت خزانه های پادشاهی و محبوسین مهم در این قلعه فرستاده می شدند. قلعه تره تو با همان طرز و ساختمان با عظمت و شکوه خود تا هنوز باقی است . دیوار حصار بلند با اب گیر های سنگی ژرفی دارد ولی خانه هایی که درون قلعه احداث شده بود نظر به گذشت زمان خراب گردیده است . (۱۷۳)
شاید کالیون همین نره کوه بوده باشد، اما فیوار را نمیدانم قلعهء آن در کجا موقعیت داشتهء در ولسوالی قادس موجوده قریه ء بنام پیوار تا کنون آن نام تاریخی را حفظ کرده است و نزدیک قریهء شهر ارمن و در شمال مغربی آن قرار دارد.

ممکن است قلعهء تاریخی فیوار در آنجا باشد که منهاج سراج نیز آن را در قادس قلمداد می کند، از بعضی اهالی پیوار شنیده شد که خرابه های قلعهء تاریخی فیوار تاکنون با همان شکوهمندی و اعجاب انگیزی خود در آنجا نطر ها را بخود جلب میکند.
پوهاند حبیبی در تعلیقات خویش بر طبقات ناصری در ذکر این دو قلعه نتیجه گرفته است که : اما کالیوان یا کالین یا کالیون شهرى بود، در بادغیس و شمال هرات که در حواشى کتاب مکررا شرح داده شد، و کالیور نسخه اصل سهو است، و این قلعه بعد از دوره غوریان در عصر آل کرت نیز شهرت زیاد داشت و سیفى هروى در تاریخ هرات بارها ذکر آنرا مى‏نماید، و مشاهیر کالیوین را مى ‏آورد، و گاهى آنرا مرادف حصار نره تو نیز شمرده است (ص ۸۱) که بحصار نریمان شهرت داشت، و روضه الصفا شرحى در ان باره میدهد.
فیوار که در یک نسخه بنوار، و در دیگرى فروار نوشته شده، همان فیوار یا پیوار است، که در شمال هرات اندر قادس واقع بود، و در حواشى کتاب آمد، و یاقوت آنرا با سنجه (سنگه) بنام بیوار از شهرهاى غرجستان مى ‏شمارد. (۱۷۴)
زیرنویسها

 

۲ پاسخ به “هویت گمشده ما ،ادامه فصل هفتم”

  1. admin گفت:

    جهانی سپاس از برادر دانشمند و گرامی جناب استاد شاه محمود محمود  بایت ادامۀ مقاله هویت گمشده ما . این مطلب  هم  مانند گذشته خیلی عالی ، جالب ، پژوهشی و معلوماتی است . چی خوب است که خواننده گان عزیز سایت ۲۴ ساعت و فیسبوک های آن  سلسله این مقالات را مطالعه نموده  به معلومات خود بیافزایند و اگر وقت داشتند به دیگر دوستان خود هم ایمیل نمایند. به آرزوی سلامتی تان. مهدی بشیر

    • برادر گرانقدر و دانشمند جناب محمد مهدی جان بشیر عزیز را مدیون این همه زحمات شان هستم . صمیمانه از شما تشکر مینمایم تا زمینه انتشار مطالب بنده را درسایت محترم و وزین ۲۴ ساعت میسر نموده و ان را با رنگ و تنظیم و دیزاین عالی به دوستان هدیه مینماید. . دست گل تان درد نکند و خداوند متعال برای شما صحتمندی و حوصله افزایی نصیب نمایند .
      دعا میکنم تا بهار زندگی مستدام بوده و فرسنگها شما و خانواده محترم تان از افت کوید ۱۹ در امان باشید آمین یا رب العالمین .

دیدگاه بگذارید

لطفاً اطلاعات خود را در قسمت پایین پر کنید.
نام
پست الکترونیک
تارنما
دیدگاه شما